Νικόλαος Γεωργαντώνης
θεολόγος - ιεροψάλτης
Ένα μικρό λειτουργικό θέμα το οποίο θα προσπαθήσω να εξηγήσω, για να μάθουμε μαζί όλοι (κλήρος-ιεροψάλτες-πιστοί) τι είναι το σωστό.
Το θέμα είναι περί της απαντήσεως στην αίτηση "Αντιλαβού, σώσον... τη ση χάριτι." Πολλοί δυστυχώς απαντούν σε αυτό "Αμήν". Αλλά αν ανατρέξουμε στην Λειτουργική Παράδοση της Εκκλησίας, θα δούμε άλλη απάντηση. Χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη ερμηνεία από τους Πατέρες ή αρχαίους ερμηνευτές της Θείας Λειτουργίας, αυτό που μπορούμε όμως να δούμε είναι από τις Θείες Λειτουργίες που μας έχουν διασωθεί.
Έχουμε πρώτη τη αρχαία λειτουργία των Αποστολικών Διαταγών όπου αναφέρεται ότι σε κάθε αίτηση, ο λαός θα απαντάει με το "Κύριε, ελέησον". Και να συμπληρωθεί ότι στις Αποστολικές Διαταγές αναφέρεται ότι ιδιαιτέρως τα παιδιά θα πρέπει να λένε τα "Κύριε, ελέησον". Το ίδιο συναντάμε και στη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Αν πάμε στα δε νεότερα βιβλία, αναφέρεται ότι το "Κύριε, ελέησον" λέγεται "εν εκάστη δεήσει", συμπεριλαμβανομένης και της αιτήσεως "Αντιλαβού... τη ση χάριτι". Η μόνη διαφορά υπάρχει στην αμέσως μετά αίτηση "Της Παναγίας... παραθώμεθα" όπου απαντά ο λαός με "Σοί, Κύριε". Εκεί επίσης εμφανίζεται και άλλο πρόβλημα με το "Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς." που καλύπτει την εκφώνηση. Αυτό δεν εμφανίζεται σε κανένα λειτουργικό χειρόγραφο ή γενικά στην λειτουργική παράδοση. Στα νεότερα χρόνια εμφανίστηκε να λέγεται στη Θεία Λειτουργία και το "Άξιον εστί" που και τελικώς έχει επικρατήσει. Αυτά (και πολλά άλλα πράγματα) έχουν εισέλθει λόγω μιας υπέρ-ευλάβειας. Σεβαστή η ευλάβεια αλλά στο σημείο της αιτήσεως, μεταθέτει το βάρος από τον Χριστό όπου αναφέρεται η αίτηση, στη Παναγία. Εφόσον δεν υπάρχει στη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας αλλά επειδή περισσότερο ασκόπως καλύπτει την αίτηση, δεν είναι σωστό να λέγεται.
Άρα το συμπέρασμα που μπορούμε να δούμε είναι ότι σε όλες τις αιτήσεις όπου αναφέρεται να λέμε "Κύριε, ελέησον" και όχι με "Αμήν" και να μην λέγεται το "Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς" όπως κακώς εισήλθε στις ακολουθίες. Επίσης, να γνωρίζουμε ότι το "Αμήν" λέγεται ως επισφράγισμα στο τέλος των εκφωνήσεων ιερατικών ευχών.
Η Λειτουργική ζωή της Εκκλησίας είναι κάτι που οφείλουμε να μελετάμε επειδή σε κάθε ακολουθία καλούμαστε να συμμετέχουμε και όχι μόνο να παρακολουθούμε ως θεατές. Μπορεί το θέμα αυτό να μην έχει ύψιστη, δογματική σημασία αλλά κάθε φθορά ή παραλλαγή που κάνουμε στις ακολουθίες φθείρουν τη Παράδοση μας και αυτή η φθορά όλο και μεγαλώνει στην συνέχεια των χρόνων αν δεν μπουν ορισμένα πράγματα στην θέση τους. Δεν είναι σωστό να βάζουμε χέρι σε ακολουθίες όταν δεν υπάρχει σοβαρός ποιμαντικός λόγος. Απλώς, θα πρέπει να έχουμε κάποια όρια για να μην επικρατεί χάος στις ακολουθίες μας.
Πηγή: "Απαντήσεις εις Λειτουργικάς Απορίας", Ιωάννου Φουντούλη, σελ. 319 και 335, Τόμος Β'
Στην Ρουμανικη εκκλησία λένε ''της Παναγίας Αχράντου Υπερευλογημένης ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας μετά πάντων των Αγίων μνημονεύσαντες''και ο χορός απαντάει ''Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς''.Έπειτα το ''εαυτούς και αλλήλους και πάσαν τη ζωή ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα ''είναι χωριστή αίτηση
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό πάτερ δεν το έχω δει σε κανένα έντυπο αλλά θα το ψάξω. Τουλάχιστον με αυτά που λέει ο Φουντούλης αλλά και αυτό που έχω δει στη πράξη, δεν έχω δει να χωρίζεται αυτή η αίτηση. Αλλά μπορεί να είναι μια τοπική προσθήκη της Εκκλησίας της Ρουμανίας. Ευχαριστώ πολύ πάτερ για αυτό, θα το κοιτάξω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν πρόκειται για αιτήσεις και μάλιστα δύο διαφορετικές, αλλά μία προτροπή προς τον λαό, ο οποίος αφού μνημόνευσε την Παναγία και όλους τους αγίους, να εμπιστευθεί όλη τη ζώή του στον Χριστό. Συντακτικώς πρόκειται για μία μόνο πρόταση, αφού ένα είναι το ρήμα, δηλαδή το παραθώμεθα (υποτακτική αορίστου τού ρήματος παρατίθημι). Η λέξη μνημονεύσαντες είναι μετοχή και μόνη της δεν αποδίδει κανένα νόημα, αλλά συνδέεται με το παραθώμεθα.
ΑπάντησηΔιαγραφή