Παναγίες της Πόλης. Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού (Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος)

Παναγία Χαλκοπρατείων

Ο ναός της Παναγίας Χαλκοπρατείων βρισκόταν σε μικρή απόσταση από το ναό της Αγίας Σοφίας. Για την ανέγερση του ναού άλλοι λένε, ότι άρχισε να κτίζεται απὸ την Πουλχερία (450-453) και ολοκληρώθηκε επὶ Λέοντος  Α΄ (457-474) και άλλοι ισχυρίζονται ότι έγινε επί Θεοδοσίου Β΄ (408-450). Στο ναό φυλασσόταν η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου και εκεί στεγάσθηκε κατά το έτος 532, για μικρὸ χρονικὸ διάστημα, η έδρα του Πατριαρχείου μετά την πυρκαγιά της Αγίας Σοφίας.

Παναγία Αχειροποίητος

Η Μονή της Αχειροποιήτου ήταν η πλέον περίφημη Μονή της Κωνσταντινούπολης, αφιερωμένη στην Παναγία. Κατά την παράδοση ιδρύθηκε από το Μέγα Κωνσταντίνο από το Μοναχό Αβράμιο. Γι’ αυτό λεγόταν και Μονή των Αβρααμιτών. Η Μονή πήρε το όνομα Αχειροποίητος, γιατί εκεί φυλασσόταν εικόνα της Θεοτόκου, η οποία δεν ζωγραφίστηκε με ανθρώπινο χέρι. Η ίδια η Παναγία αποτύπωσε κατά θαυματουργικὸ τρόπο τη μορφή της στην εικόνα.  

Παναγία των Οδηγών

Ήταν μοναστικό κέντρο κοντά στα ανάκτορα των Μαγγάνων. Ονομάζεται Μονή των Οδηγῶν, γιατί από εδώ οι Μοναχοί οδηγούσαν τους τυφλούς στο παρακείμενο θαυματουργό αγίασμα. Στο μοναστηριακό αυτό συγκρότημα υπήρχε από τον 5ο αιώνα ναός αφιερωμένος στην Παναγία.
Η αυτοκράτειρα Πουλχερία χάρισε στη Μονή και θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, η οποία είχε ιστορηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά και μεταφέρθηκε από την Αντιόχεια στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την άλωση της Πόλης καταστράφηκε. 

Ιερά Μονή της Κεχαριτωμένης

Ιδρύθηκε από την Αυτοκράτειρα Ειρήνη (1066-1123), σύζυγο του Αλεξίου A΄ Κομνηνού (1081-1118) και μητέρα του Ιωάννου Β΄ Κομνηνού (1118-1143). Μέσα στο μοναστήρι υπήρχαν διάφορα φιλανθρωπικά οικήματα και η ελεημοσύνη προς τους πτωχούς αποτελούσε καθημερινό έργο . 

Ιερά Μονή της Θεοτόκου Ευεργέτιδας

Η Μονή βρισκόταν στα δυτικά της Πόλης. Παρείχε δε στέγη, τροφή, ενδύματα και υποδήματα στους πτωχούς και στους ασθενείς. 

Παναγία η Παντάνασσα

Η Μονή της Παντάνασσας, κτίσμα του 12ου αιώνα, βρισκόταν βόρεια της Μονής των Οδηγών. Άρχιζε να κτίζεται από την αυτοκράτειρα Ξένη, χήρα του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού (1143-1180). Μετά το θάνατό της συνέχισε το έργο ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος (1185-1195). 

Παναγία Βεφά

Η Παναγία Βεφά είναι υπόγειος ναός επ’ ονόματι της Κοίμησης της Θεοτόκου. Βρίσκεται απέναντι από τη Μονή του Παντοκράτορα και ονομάζεται Παναγία του Βεφά, γιατί παλαιότερα κατοικούσε εκεί ο φημισμένος τούρκος μουσικὸς Vefa .

Ο Ναός αυτός καταστράφηκε μετά την άλωση της Πόλης. Αργότερα κτίσθηκε άλλος ναός, που με το αγίασμα παραδόθηκε στην Μακεδονικὴ Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα της Πόλης. Επισκευάσθηκε μετά τις καταστροφὲς του 1955 και σήμερα λειτουργεί ο Ναός και το αγίασμα ως προσκύνημα.

Παναγία της Ελπίδας

Ο Ναός της Παναγίας της Ελπίδας, που έκτισε ο Πατριάρχης Διονύσιος  Δ΄ ο Μουσελίμης (1671-73, 1676-79, 1682-84, 1686-87, 1693-94), πάνω σε ομώνυμο Ναό ερειπωμένο, είναι σήμερα ένα από τα λαμπρότερα κτίσματα του 17ου αιώνα στην Πόλη. 

Παναγία η Παραμυθιώτισσα

Είναι η Παναγία των Παλατιών, όπου εγκαταστάθηκε το Πατριαρχείο μετά την απομάκρυνσή του από την Παναγία Παμμακάριστο (1587). Σήμερα σώζονται μόνο λίγα ερείπια. 

Παναγία Περίβλεπτος

Ήταν από τα λαμπρότερα μοναστηριακά συγκροτήματα της Κωνσταντινούπολης. Βρισκόταν στη συνοικία Ψωμαθίων, όπου σήμερα βρίσκεται ο ναὸς του Αγίου Γεωργίου των Αρμενίων. Ο μεγαλύτερος ναός, αφιερωμένος στην Παναγία Περίβλεπτο, κτίσθηκε με φροντίδα του αυτοκράτορα Ρωμανού Γ΄ Αργυρού (1028-1034). Η Μονή διαλύθηκε από τους Σταυροφόρους (1204). Μετά την ανάκτηση της Πόλης έγινε και πάλι ορθόδοξη Μονή και ανακαινίστηκε από το Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο (1261-1282). Καταστράφηκε ολοσχερώς κατά την άλωση.

Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού (Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος)

Εκκλησία Κύπρου

Πηγή: Αναβάσεις