Τριώδιον λέγεται τὸ λειτουργικὸ βιβλίο ποὺ περιέχει ὑμνολογικὸ ὑλικὸ κυρίως τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ τοῦ Ὄρθρου καὶ χρησιμοποιεῖται μαζὶ μὲ τὸ Μηναῖο καὶ τὴν Παρακλητικὴ στὶς Ἱερὲς Ἀκολουθίες τῆς περιόδου ἀπὸ Κυριακῆς τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου μέχρι τὸ Μεγάλο Σάββατο. Τριώδιο ὅμως λέγεται καὶ ἡ περίοδος ποὺ καλύπτει:
α. Τὶς τρεῖς ἑβδομάδες πρὶν ἀπὸ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ (22 ἡμέρες), ἀπὸ τὴν Κυριακὴ Τελώνου-Φαρισαίου ἕως καὶ τὴν Κυριακὴ τῆς Τυροφάγου.
β. Τὴ Μεγ. Τεσσαρακοστὴ (40 ἡμέρες, ἀπὸ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα μέχρι τὴν Παρασκευὴ πρὶν ἀπὸ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου).
γ. Τὶς δυὸ ἡμέρες Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ Κυριακὴ τῶν Βαΐων (συνδετικὲς ἡμέρες τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς μὲ τὴ Μεγ. Ἑβδομάδα).
δ. Τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα (6 ἡμέρες), ἤδη ὀνομασμένη ἔτσι ἀπὸ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Ὀνομάζεται Τριώδιο, γιατί πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ὕμνους ποὺ περιλαμβάνει, τοὺς λεγόμενους Κανόνες, δὲν περιέχουν 9 ἢ 8 ᾠδές, ἀλλὰ τρεῖς ᾠδὲς (= Τριώδιον), στὶς ὁποῖες συμπεριλαμβάνονται σταθερὰ οἱ η´ καὶ θ´ ᾠδὴ καὶ διαδοχικὰ μία ἀπὸ τὶς πέντε πρῶτες).
Παλαιότερα στὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου συμπεριλαμβάνονταν καὶ ἡ περίοδος ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα μέχρι τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Ἀργότερα ὅμως ἡ περίοδος αὐτὴ ἀποτέλεσε ἰδιαίτερη περίοδο καὶ οἱ ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς περιελήφθησαν σὲ ἰδιαίτερο λειτουργικὸ βιβλίο τὸ ὁποῖο θὰ ἀναλύσουμε κάποια ἄλλη φορά, τὸ λεγόμενο «Πεντηκοστάριο».
ΣΚΟΠΟΣ
Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου ἔχει σκοπὸ νὰ μᾶς προετοιμάσει μὲ νηστεία, προσευχὴ καὶ μετάνοια, γιὰ νὰ ὑποδεχθοῦμε τὰ Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μας καὶ τὴν ἔνδοξη Ἀνάστασή Του.
Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ λόγο ἡ Ἐκκλησία μᾶς συμβουλεύει ὄχι μὲ χοροὺς καὶ καρναβάλια, οὔτε μὲ γλέντια ἁμαρτωλὰ καὶ μασκαρέματα, ἀλλὰ μὲ «χαροποιὸ πένθος», μὲ κατάνυξη καὶ εὐφροσύνη πνευματικὴ νὰ περάσουμε τὴν περίοδο καὶ τὶς ἑορτὲς τοῦ Τριωδίου.
Καὶ γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ πραγματοποιήσουμε τὰ ἀνωτέρω εὐκολότερα, ἡ Ἐκκλησία μας, σὰν φιλόστοργη Μητέρα ποὺ εἶναι καὶ ἔχει βαθιὰ γνώση τῆς ἀνθρώπινης φύσεώς μας, μᾶς προετοιμάζει ἀνάλογα.
Γιὰ νὰ μὴν πᾶμε ξαφνικὰ ἀπὸ τὴ ρᾴθυμη κατάσταση, στὴν ὁποία μᾶς ὁδηγεῖ ἡ ρουτίνα τῆς καθημερινῆς ζωῆς καὶ ὁ εὐδαιμονισμός, στὴν ἀνώτερη πνευματικά, μᾶς καλεῖ νὰ σκεφθοῦμε τὴ σημασία της πρὶν μποῦμε σ᾿ αὐτήν, κάθε φορὰ μὲ μία προπαρασκευαστικὴ περίοδο.
Μορφωτικὴ ἀξία τοῦ Τριῳδίου
Τὸ Τριώδιο περισσότερο ἀπὸ ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία ποὺ περιέχουν ἱερὲς ἀκολουθίες ὁδηγεῖ τὶς ψυχὲς τῶν πιστῶν τέκνων τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας στὴν περισυλλογὴ καὶ στὴν κατάνυξη. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ὀνομάζεται καὶ «κατανυκτικὸ τριώδιο». Μὲ τὸν κύκλο τῶν ἑορτῶν τοῦ Τριωδίου ἀνανεώνονται τὰ βιώματα τῆς νηστείας, τῆς ἐγκράτειας, τῆς μετάνοιας, καὶ τῆς χαρμολύπης.
Μὲ τὴν βοήθεια ποὺ παίρνει ὁ πιστὸς ἀπὸ αὐτὸ ποὺ δημιουργεῖ στὴν ψυχή, φθάνει στὸ Πάσχα εὐλαβικὸς προσκυνητὴς τῶν Παθῶν καὶ τῆς Ἀναστάσεως.
Τέλος συμπερασματικὰ θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὅτι ἡ μορφωτικὴ ἀξία τοῦ Τριωδίου εἶναι πολύ σημαντικὴ καὶ ἡ ὠφελιμότητά του γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ προκοπὴ καὶ ἀρτίωση τῶν φιλακολούθων καὶ εὐλαβῶν χριστιανῶν ἐξαιρετικὰ σπουδαία. Ἔτσι ἐξηγεῖται καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι κάθε χρόνο, κατὰ παράδοση, μὲ ἀνυπομονησία καὶ λαχτάρα περιμένουμε τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου.
Ἡ Διαμόφωση τοῦ Τριῳδίου
Ἀπὸ τὰ μέσα ἢ γύρω στὰ τέλη τοῦ τρίτου αἰῶνα μ.Χ., ἡ νηστεία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος διευρύνθηκε διὰ μέσου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, προκειμένου οἱ πιστοὶ νὰ προετοιμάζονται καλύτερα γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τῶν παθῶν καὶ τῆς θείας ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Μετὰ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ καὶ ἐνῷ τὰ χρόνια παρέρχονταν, πρὸς ἀρτιότερη προετοιμασία τῶν πιστῶν γιὰ τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ τοῦ Πάσχα, καθιερώθηκαν καὶ οἱ πρὸ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς τρεῖς προπαρασκευαστικὲς ἑβδομάδες, δηλαδὴ οἱ ἑβδομάδες ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου μέχρι τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς ἢ Τυροφάγου. Σταδιακὰ ἐπίσης ἔγινε καὶ ἡ ἑορτολογικὴ διαμόρφωση τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Σχετικά μὲ τὸν ᾀσματικὸ πλοῦτο τοῦ Τριωδίου, πρέπει νὰ σημειώσουμε ὅτι πέρασε ἀπὸ ὅλες τὶς χαρακτηριστικὲς φάσεις καὶ σταθμοὺς τῆς ἐκκλησιαστικης ποιήσεως. Στὴν διαμόρφωση τοῦ ᾀσματικοῦ κύκλου τοῦ Τριωδίου συνέβαλαν διάσημοι ὑμνογράφοι καὶ μελωδοὶ τῆς ἐκκλησίας μας, ὅπως ὁ Ῥωμανὸς ὁ Μελωδός (στ´ αι.), ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός (ζ´ αι.), καὶ ἄλλοι πολλοί.
Γιὰ τὴν διαμόρφωση τοῦ Τριωδίου, ὅπως τὸ ἔχει στὴ χρήση της σήμερα ἡ ἐκκλησία μας, ἔπαιξαν ρόλο ὅλες οἱ χριστιανικὲς γενεὲς μέχρι τὸν δέκατο πέμπτο αἰῶνα μετὰ Χριστόν. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὶς ᾀσματικὲς ἀκολουθίες τῶν ἑορτῶν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ (Β´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν), τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος (Δ´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν), κ.ἄ.
Ἀποδεικνύεται ἐπίσης ἀπὸ την εἰσαγωγὴ τοῦ ἐπιταφίου θρήνου, ἐγκωμίων δηλαδή, ποὺ ψάλλονται στὸν Ἐπιτάφιο, καὶ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγὴ τῶν συναξαρίων τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου τοῦ Ξανθόπουλου.
ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΡΙῼΔΙΟΥ (περιεχόμενα)
Πρὶν τὴν Μ. Τεσσαρακοστή
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Ψυχοσάββατο
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ
Σάββατο τῶν Ὁσίων Πατέρων
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ
-Κατανυκτικοὶ Ἑσπερινοί
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Ἡ ἀξία τῆς νηστείας
Σκανδαλισμὸς ἀπὸ τὴν τήρηση τῆς νηστείας
-ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ Μ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ
Μέγα Ἀπόδειπνο
Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων
Ἑορτασμὸς ἁγίων τὴν Μ.Τεσσαρακοστή
Σάββατο τῆς «Καθαρᾶς Ἑβδομάδος»
Πρώτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν ἢ τῆς Ὀρθοδοξίας
Βυζαντινὲς καὶ θαυματουργὲς εἰκόνες
Δευτέρα Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Τρίτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Τέταρτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Πέμπτη τοῦ Μεγάλου Κανόνος
Ἀκάθιστος Ὕμνος
Πέμπτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Σάββατο τοῦ Λαζάρου
Ἕκτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν (τῶν Βαΐων)
ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ (Κυριακὴ Βαΐων Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ (Μεγάλη Δευτέρα Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ (Μεγάλη Τρίτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ (Μεγ. Τετάρτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Μεγάλη Πέμπτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ (Μεγάλη Παρασκευὴ Ἑσπέρας)
ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΡΙΩΔΙΟΥ
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Τὴν Κυριακὴ αὐτὴ διαβάζεται ἡ ὁμώνυμη παραβολή, στὴν ὁποία διακρίνουμε τὰ ἀποτελέσματα τῆς ὑπερήφανης προσευχῆς τοῦ «δικαίου» Φαρισαίου ποὺ τελικὰ δὲν εἰσακούστηκε καὶ τῆς ταπεινῆς προσευχῆς τοῦ ἁμαρτωλοῦ Τελώνου, τοῦ ὁποίου (ἡ προσευχή) ἀνέβη στὸν οὐρανὸ ὡς θυμίαμα καὶ εἰσακούστηκε.
Μ᾿ αὐτὸ τὸν τρόπο ἡ Ἐκκλησία μᾶς βοηθᾶ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν ἀνάγκη προσεγγίσεως τῆς ὑψοποιοῦ ταπεινώσεως, τὴν ὁποία κάθε χριστιανὸς πρέπει νὰ ἐπιδιώκει μέσα στὴν περίοδο τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς καὶ κατ᾿ ἐπέκταση στὴ ζωή του.
Ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος δὲν κινδυνεύει νὰ πέσει. «Ὁ ὑποκάτω πάντων ὤν, ποῦ πεσεῖται;» λέγουν οἱ Πατέρες. Δηλ. αὐτὸς ποὺ τοποθετεῖ καὶ θεωρεῖ τὸν ἑαυτόν του κάτω - κάτω, χαμηλότερα ἀπ᾿ ὅλους, ποῦ θὰ πέσει; Καὶ ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἔλεγε: «Εἶδα ὅλες τὶς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ νὰ ἔχουν ἁπλωθεῖ πάνω στὴ γῆ καὶ εἶπα λυπημένος: Ποιὸς ἄραγε μπορεῖ νὰ τὶς ἀποφύγει; Καὶ ἄκουσα φωνὴ ποὺ ἔλεγε: Ἡ ταπεινοφροσύνη!»
Τὴν Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας τρώγεται καὶ κρέας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Ἡ παραβολὴ τοῦ «Ἀσώτου Υἱοῦ» εἶναι γνωστή. Ὁμιλεῖ γιὰ ἕνα πλούσιο νέο ὁ ὁποίος ἄσωτα κατασπατάλησε τὴν περιουσία του σὲ χώρα μακρινὴ καὶ στὸ τέλος κατάντησε νὰ βόσκει χοίρους. Τότε μετανόησε καὶ ἐπέστρεψε στὸν πατέρα του, ποὺ τὸν δέχθηκε μὲ ἄπειρη ἀγάπη καὶ στοργή.
Ἡ παραβολὴ εἶναι ἀνεξάντλητη σὲ νοήματα, ἀφοῦ, ὅπως λέγεται, ὁλόκληρο τὸ ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας εὑρίσκεται μέσα σ᾿ αὐτή.
Τὸ βαθύτερο νόημα τῆς παραβολῆς εἶναι τετραπλό:
α. Ἡ ἀπελπιστικὴ κατάσταση στὴν ὁποία φθάνει ὁ ἁμαρτωλός.
β. Ἡ ἀνάγκη μετανοίας καὶ τὰ σωτήρια ἀποτελέσματά της.
γ. Τὸ μέγεθος τῆς θείας Εὐσπλαχνίας, στὴν ὁποία μποροῦν νὰ στηρίζονται καὶ οἱ πλέον ἁμαρτωλοί, ὥστε νὰ μὴ φθάνουν ποτὲ στὴν ἀπελπισία. Κανένα ἁμάρτημα, ὅσο μεγάλο κι ἂν θεωρεῖται, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπερνικήσει τὴ φιλάνθρωπη γνώμη τοῦ Θεοῦ καὶ
δ. Ἡ ἀποφυγὴ τοῦ αἰσθήματος τῆς αὐτάρκειας τοῦ δικαιωμένου, ὅπως θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ὁ πρεσβύτερος υἱός.
Ἐὰν λοιπὸν συναισθανθοῦμε τὴν πραγματικὴ πνευματική μας κατάσταση καὶ μὲ εἰλικρίνεια ὁμολογήσουμε τὰ λάθη μας καὶ τὴν κατασπατάληση τῶν ταλάντων ποὺ μᾶς χάρισε ὁ Θεός, θὰ καταλάβουμε ὅτι αὐτὴν τὴν Κυριακὴ ὅλοι μας ἑορτάζουμε καὶ ὅλοι, κατὰ κάποιο τρόπο, εἴμαστε ἄσωτοι υἱοί, ἀπομακρυνθέντες ἀπὸ τὸν «Οἶκον τοῦ Οὐρανίου Πατρός μας».
Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ τηρεῖται κανονικὴ νηστεία (ἀλάδωτα).
ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ
Τὸ Σάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω, λέγε - «Σάββατο τῶν Ψυχῶν» ἢ Ψυχοσάββατο. Εἶναι τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δυὸ Ψυχοσάββατα τοῦ ἔτους (τὸ δεύτερο ἐπιτελεῖται τὸ Σάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς).
Ὁ λόγος ποὺ τὸ καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία μας, παρ᾿ ὅτι κάθε Σάββατο εἶναι ἀφιερωμένο στοὺς κεκοιμημένους, εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἐπειδὴ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθαναν μικροὶ ἢ στὴν ξενιτιὰ ἢ στὴ θάλασσα ἢ στὰ ὄρη καὶ τοὺς κρημνοὺς ἢ καὶ μερικοί, λόγῳ πτώχειας, δὲν ἀξιώθηκαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, «οἱ θεῖοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι ἐθέσπισαν τὸ μνημόσυνο αὐτὸ ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων Χριστιανῶν».
Ἐπειδὴ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω ποιοῦμε ἀνάμνηση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ οἱ κεκοιμημένοι μας ἀκόμη δὲν κρίθηκαν, τοὺς μνημονεύουμε σήμερα καί, ἐπικαλούμενοι τὸ ἄπειρο ἔλεός Του, παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ μὲ τὸ μνημόσυνο ποὺ κάνουμε, νὰ τοὺς ἀναπαύσει.
Συγχρόνως δέ, ἐνθυμούμενοι καὶ ἐμεῖς τὸ θάνατο, «διεγειρόμεθα πρὸς μετάνοιαν...».
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ
Ἡ Κυριακὴ αὐτὴ λέγεται ἔτσι, διότι ἀπὸ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα (Δευτέρα) ἀπέχουμε κρέατος. Δηλ. ἡ Κυριακὴ τῆς Ἄποκρεω εἶναι ἡ τελευταία ἡμέρα τῆς κρεοφαγίας μέχρι Πάσχα καὶ δὲν ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση κρέατος, ἐκτὸς ἂν πρόκειται γιὰ ἀρρώστους.
Οἱ θεῖοι Πατέρες ἔταξαν αὐτὴ τὴν Κυριακὴ νὰ γίνεται ἀνάμνηση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ γιὰ νὰ θυμόμαστε, ὄχι μόνο τὴ φιλανθρωπία Του (ἀπὸ τὴν Κυριακή του Ἀσώτου), ἀλλὰ καὶ τὴ δικαιοσύνη Του στὴν κρίση ποὺ θὰ γίνει μερικῶς τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου μας καὶ τελικῶς - τελεσιδίκως στὴ Δευτέρα Παρουσία Του.
Ἔτσι εἶναι δυνατὸν νὰ διεγειρόμαστε ἀπὸ τὸν ὕπνο ἢ ἀμελείας πρὸς ἐργασία τῶν ἀρετῶν καὶ καλλιέργεια - αὔξηση τῶν ταλάντων μας.
ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΩΝ ΟΣΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
Μετὰ τὴν προηγηθεῖσα (μὲ τὰ προηγούμενα) παιδαγωγία, οἱ Θεοφόροι Πατέρες σὰν ἄριστοι Στρατηγοί, ποὺ προετοιμάζουν τὰ στρατεύματά τους γιὰ μάχη μὲ τὰ λαμπρὰ Παραδείγματα τῶν ἡρῴων, μᾶς προβάλλουν ἤδη πρὸς μίμηση καὶ παρηγοριὰ ὅλους τοὺς διαλάμψαντες ὁσίους καὶ θεοφόρους Πατέρες καὶ Μητέρες - Μοναχοὺς καὶ Μοναχὲς ποὺ ἁγίασαν μὲ νηστεία - ἀγρυπνία - προσευχὴ καὶ ταπείνωση.
Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀποτελοῦν παραδείγματα ἀγῶνος καὶ μετανοίας μᾶς παρακινοῦν καὶ μᾶς προτρέπουν στὸν πνευματικὸ ἀγῶνα ποὺ ἀρχίζει, πρὸς ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, ἀπόρριψη τῶν κακιῶν καὶ τελικὴ κατάκτηση «τῶν ἐπηγγελμένων ἡμῖν ἀγαθῶν» (ἐγκόσμιων καὶ ὑπερκοσμίων).
Κακῶς ἐπικράτησε νὰ θεωροῦνται τὸ Σάββατο αὐτὸ καὶ τὸ Α´ Σάββατο τῶν Νηστειῶν (τοῦ θαύματος τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου) ὡς Ψυχοσάββατα.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ
Μετὰ τὴ διακοπὴ τῆς κρεοφαγίας, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα (τρίτη τοῦ Τριωδίου), ΟΛΕΣ τὶς ἡμέρες της, τρῶμε τυροκομικά, αὐγὰ καὶ ψάρια. Γι᾿ αὐτὸ ὀνομάστηκε «Τυροφάγου» ἢ «Τυρινῆς».
Ἡ Ἐκκλησία μας, χωρὶς νὰ θεωρεῖ μολυσμένη καμία τροφή, ἐπιτρέπει τὴ βρώση γάλακτος καὶ αὐγῶν καὶ ὄχι τὸ πρόβατο ἢ τὸ κοτόπουλο, ποὺ τὰ παράγουν, ΔΙΟΤΙ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ τὶς τροφὲς σὲ περισσότερο καὶ ὀλιγότερο βοηθητικὲς στὴν ἐγκράτεια καὶ κατὰ καιροὺς ἄλλες ἐπιτρέπει καὶ ἄλλες ἀπαγορεύει.
Μαζί μὲ τὴ νηστεία λοιπόν, ποὺ ἀρχίζει μερικῶς καὶ σταδιακῶς ἀπὸ τὴν ἑβδομάδα αὐτή, ἡ Ἐκκλησία φέρει ἐνώπιόν μας καὶ μᾶς θυμίζει μὲ τὰ τροπάρια αὐτῆς τῆς Κυριακῆς, τὴν ἐξορία τῶν Πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν Παράδεισο, ποὺ ἔγινε λόγῳ τῆς παρακοῆς τους (δὲν ἐτήρησαν τὴ νηστεία, σχετικά μὲ τὸν ἀπαγορευμένο καρπό). Ἀντὶ τοῦ Παραδείσου καὶ τῆς αἰωνιότητας, βρῆκαν τὸ θάνατο.
Καὶ ἐμεῖς καλούμεθα (μὲ τὴν ὑμνολογία τῆς ἡμέρας) αὐτὸ ποὺ ἔχασε ὁ Ἀδὰμ μὲ τὴν ἀκρασία (ἀνυπακοή, ἀμετανοησία, ἐγωισμὸ καὶ γαστριμαργία), νὰ τὸ κερδίσουμε μὲ τὴν ἐγκράτεια (ὑπακοή, μετάνοια, ταπείνωση καὶ νηστεία).
Γι᾿ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία μας αὐτὴ τὴν Κυριακὴ μᾶς τονίζει ὅτι: «Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται (ἄνοιξε) οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι (ὅσοι θέλουν ν᾿ ἀγωνιστοῦν) εἰσέλθετε...», ὥστε, ὅσοι εἶναι καλοπροαίρετοι, ν᾿ ἀρχίσουν μὲ ὄρεξη καὶ χαρὰ τὸν ἀγῶνα τῆς Τεσσαρακοστῆς.
α. Τὶς τρεῖς ἑβδομάδες πρὶν ἀπὸ τὴ Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ (22 ἡμέρες), ἀπὸ τὴν Κυριακὴ Τελώνου-Φαρισαίου ἕως καὶ τὴν Κυριακὴ τῆς Τυροφάγου.
β. Τὴ Μεγ. Τεσσαρακοστὴ (40 ἡμέρες, ἀπὸ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα μέχρι τὴν Παρασκευὴ πρὶν ἀπὸ τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου).
γ. Τὶς δυὸ ἡμέρες Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ Κυριακὴ τῶν Βαΐων (συνδετικὲς ἡμέρες τῆς Μεγ. Τεσσαρακοστῆς μὲ τὴ Μεγ. Ἑβδομάδα).
δ. Τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα (6 ἡμέρες), ἤδη ὀνομασμένη ἔτσι ἀπὸ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Ὀνομάζεται Τριώδιο, γιατί πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ὕμνους ποὺ περιλαμβάνει, τοὺς λεγόμενους Κανόνες, δὲν περιέχουν 9 ἢ 8 ᾠδές, ἀλλὰ τρεῖς ᾠδὲς (= Τριώδιον), στὶς ὁποῖες συμπεριλαμβάνονται σταθερὰ οἱ η´ καὶ θ´ ᾠδὴ καὶ διαδοχικὰ μία ἀπὸ τὶς πέντε πρῶτες).
Παλαιότερα στὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου συμπεριλαμβάνονταν καὶ ἡ περίοδος ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα μέχρι τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Ἀργότερα ὅμως ἡ περίοδος αὐτὴ ἀποτέλεσε ἰδιαίτερη περίοδο καὶ οἱ ἱερὲς ἀκολουθίες τῆς περιελήφθησαν σὲ ἰδιαίτερο λειτουργικὸ βιβλίο τὸ ὁποῖο θὰ ἀναλύσουμε κάποια ἄλλη φορά, τὸ λεγόμενο «Πεντηκοστάριο».
ΣΚΟΠΟΣ
Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου ἔχει σκοπὸ νὰ μᾶς προετοιμάσει μὲ νηστεία, προσευχὴ καὶ μετάνοια, γιὰ νὰ ὑποδεχθοῦμε τὰ Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μας καὶ τὴν ἔνδοξη Ἀνάστασή Του.
Γι᾿ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ λόγο ἡ Ἐκκλησία μᾶς συμβουλεύει ὄχι μὲ χοροὺς καὶ καρναβάλια, οὔτε μὲ γλέντια ἁμαρτωλὰ καὶ μασκαρέματα, ἀλλὰ μὲ «χαροποιὸ πένθος», μὲ κατάνυξη καὶ εὐφροσύνη πνευματικὴ νὰ περάσουμε τὴν περίοδο καὶ τὶς ἑορτὲς τοῦ Τριωδίου.
Καὶ γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ πραγματοποιήσουμε τὰ ἀνωτέρω εὐκολότερα, ἡ Ἐκκλησία μας, σὰν φιλόστοργη Μητέρα ποὺ εἶναι καὶ ἔχει βαθιὰ γνώση τῆς ἀνθρώπινης φύσεώς μας, μᾶς προετοιμάζει ἀνάλογα.
Γιὰ νὰ μὴν πᾶμε ξαφνικὰ ἀπὸ τὴ ρᾴθυμη κατάσταση, στὴν ὁποία μᾶς ὁδηγεῖ ἡ ρουτίνα τῆς καθημερινῆς ζωῆς καὶ ὁ εὐδαιμονισμός, στὴν ἀνώτερη πνευματικά, μᾶς καλεῖ νὰ σκεφθοῦμε τὴ σημασία της πρὶν μποῦμε σ᾿ αὐτήν, κάθε φορὰ μὲ μία προπαρασκευαστικὴ περίοδο.
Μορφωτικὴ ἀξία τοῦ Τριῳδίου
Τὸ Τριώδιο περισσότερο ἀπὸ ὅλα τὰ ἐκκλησιαστικὰ βιβλία ποὺ περιέχουν ἱερὲς ἀκολουθίες ὁδηγεῖ τὶς ψυχὲς τῶν πιστῶν τέκνων τῆς ὀρθοδόξου ἐκκλησίας στὴν περισυλλογὴ καὶ στὴν κατάνυξη. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ὀνομάζεται καὶ «κατανυκτικὸ τριώδιο». Μὲ τὸν κύκλο τῶν ἑορτῶν τοῦ Τριωδίου ἀνανεώνονται τὰ βιώματα τῆς νηστείας, τῆς ἐγκράτειας, τῆς μετάνοιας, καὶ τῆς χαρμολύπης.
Μὲ τὴν βοήθεια ποὺ παίρνει ὁ πιστὸς ἀπὸ αὐτὸ ποὺ δημιουργεῖ στὴν ψυχή, φθάνει στὸ Πάσχα εὐλαβικὸς προσκυνητὴς τῶν Παθῶν καὶ τῆς Ἀναστάσεως.
Τέλος συμπερασματικὰ θὰ ἤθελα νὰ τονίσω ὅτι ἡ μορφωτικὴ ἀξία τοῦ Τριωδίου εἶναι πολύ σημαντικὴ καὶ ἡ ὠφελιμότητά του γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ προκοπὴ καὶ ἀρτίωση τῶν φιλακολούθων καὶ εὐλαβῶν χριστιανῶν ἐξαιρετικὰ σπουδαία. Ἔτσι ἐξηγεῖται καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι κάθε χρόνο, κατὰ παράδοση, μὲ ἀνυπομονησία καὶ λαχτάρα περιμένουμε τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου.
Ἡ Διαμόφωση τοῦ Τριῳδίου
Ἀπὸ τὰ μέσα ἢ γύρω στὰ τέλη τοῦ τρίτου αἰῶνα μ.Χ., ἡ νηστεία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος διευρύνθηκε διὰ μέσου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, προκειμένου οἱ πιστοὶ νὰ προετοιμάζονται καλύτερα γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τῶν παθῶν καὶ τῆς θείας ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Μετὰ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ καὶ ἐνῷ τὰ χρόνια παρέρχονταν, πρὸς ἀρτιότερη προετοιμασία τῶν πιστῶν γιὰ τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ τοῦ Πάσχα, καθιερώθηκαν καὶ οἱ πρὸ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς τρεῖς προπαρασκευαστικὲς ἑβδομάδες, δηλαδὴ οἱ ἑβδομάδες ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου μέχρι τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς ἢ Τυροφάγου. Σταδιακὰ ἐπίσης ἔγινε καὶ ἡ ἑορτολογικὴ διαμόρφωση τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Σχετικά μὲ τὸν ᾀσματικὸ πλοῦτο τοῦ Τριωδίου, πρέπει νὰ σημειώσουμε ὅτι πέρασε ἀπὸ ὅλες τὶς χαρακτηριστικὲς φάσεις καὶ σταθμοὺς τῆς ἐκκλησιαστικης ποιήσεως. Στὴν διαμόρφωση τοῦ ᾀσματικοῦ κύκλου τοῦ Τριωδίου συνέβαλαν διάσημοι ὑμνογράφοι καὶ μελωδοὶ τῆς ἐκκλησίας μας, ὅπως ὁ Ῥωμανὸς ὁ Μελωδός (στ´ αι.), ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός (ζ´ αι.), καὶ ἄλλοι πολλοί.
Γιὰ τὴν διαμόρφωση τοῦ Τριωδίου, ὅπως τὸ ἔχει στὴ χρήση της σήμερα ἡ ἐκκλησία μας, ἔπαιξαν ρόλο ὅλες οἱ χριστιανικὲς γενεὲς μέχρι τὸν δέκατο πέμπτο αἰῶνα μετὰ Χριστόν. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὶς ᾀσματικὲς ἀκολουθίες τῶν ἑορτῶν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ (Β´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν), τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος (Δ´ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν), κ.ἄ.
Ἀποδεικνύεται ἐπίσης ἀπὸ την εἰσαγωγὴ τοῦ ἐπιταφίου θρήνου, ἐγκωμίων δηλαδή, ποὺ ψάλλονται στὸν Ἐπιτάφιο, καὶ ἀπὸ τὴν εἰσαγωγὴ τῶν συναξαρίων τοῦ Νικηφόρου Καλλίστου τοῦ Ξανθόπουλου.
ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΡΙῼΔΙΟΥ (περιεχόμενα)
Πρὶν τὴν Μ. Τεσσαρακοστή
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Ψυχοσάββατο
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ
Σάββατο τῶν Ὁσίων Πατέρων
-ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ
-Κατανυκτικοὶ Ἑσπερινοί
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Ἡ ἀξία τῆς νηστείας
Σκανδαλισμὸς ἀπὸ τὴν τήρηση τῆς νηστείας
-ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ Μ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ
Μέγα Ἀπόδειπνο
Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων
Ἑορτασμὸς ἁγίων τὴν Μ.Τεσσαρακοστή
Σάββατο τῆς «Καθαρᾶς Ἑβδομάδος»
Πρώτη Κυριακὴ τῶν νηστειῶν ἢ τῆς Ὀρθοδοξίας
Βυζαντινὲς καὶ θαυματουργὲς εἰκόνες
Δευτέρα Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Τρίτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Τέταρτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Πέμπτη τοῦ Μεγάλου Κανόνος
Ἀκάθιστος Ὕμνος
Πέμπτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Σάββατο τοῦ Λαζάρου
Ἕκτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν (τῶν Βαΐων)
ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ (Κυριακὴ Βαΐων Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ (Μεγάλη Δευτέρα Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ (Μεγάλη Τρίτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ (Μεγ. Τετάρτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Μεγάλη Πέμπτη Ἑσπέρας)
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ (Μεγάλη Παρασκευὴ Ἑσπέρας)
ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΡΙΩΔΙΟΥ
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
Τὴν Κυριακὴ αὐτὴ διαβάζεται ἡ ὁμώνυμη παραβολή, στὴν ὁποία διακρίνουμε τὰ ἀποτελέσματα τῆς ὑπερήφανης προσευχῆς τοῦ «δικαίου» Φαρισαίου ποὺ τελικὰ δὲν εἰσακούστηκε καὶ τῆς ταπεινῆς προσευχῆς τοῦ ἁμαρτωλοῦ Τελώνου, τοῦ ὁποίου (ἡ προσευχή) ἀνέβη στὸν οὐρανὸ ὡς θυμίαμα καὶ εἰσακούστηκε.
Μ᾿ αὐτὸ τὸν τρόπο ἡ Ἐκκλησία μᾶς βοηθᾶ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν ἀνάγκη προσεγγίσεως τῆς ὑψοποιοῦ ταπεινώσεως, τὴν ὁποία κάθε χριστιανὸς πρέπει νὰ ἐπιδιώκει μέσα στὴν περίοδο τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς καὶ κατ᾿ ἐπέκταση στὴ ζωή του.
Ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος δὲν κινδυνεύει νὰ πέσει. «Ὁ ὑποκάτω πάντων ὤν, ποῦ πεσεῖται;» λέγουν οἱ Πατέρες. Δηλ. αὐτὸς ποὺ τοποθετεῖ καὶ θεωρεῖ τὸν ἑαυτόν του κάτω - κάτω, χαμηλότερα ἀπ᾿ ὅλους, ποῦ θὰ πέσει; Καὶ ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἔλεγε: «Εἶδα ὅλες τὶς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ νὰ ἔχουν ἁπλωθεῖ πάνω στὴ γῆ καὶ εἶπα λυπημένος: Ποιὸς ἄραγε μπορεῖ νὰ τὶς ἀποφύγει; Καὶ ἄκουσα φωνὴ ποὺ ἔλεγε: Ἡ ταπεινοφροσύνη!»
Τὴν Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας τρώγεται καὶ κρέας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
Ἡ παραβολὴ τοῦ «Ἀσώτου Υἱοῦ» εἶναι γνωστή. Ὁμιλεῖ γιὰ ἕνα πλούσιο νέο ὁ ὁποίος ἄσωτα κατασπατάλησε τὴν περιουσία του σὲ χώρα μακρινὴ καὶ στὸ τέλος κατάντησε νὰ βόσκει χοίρους. Τότε μετανόησε καὶ ἐπέστρεψε στὸν πατέρα του, ποὺ τὸν δέχθηκε μὲ ἄπειρη ἀγάπη καὶ στοργή.
Ἡ παραβολὴ εἶναι ἀνεξάντλητη σὲ νοήματα, ἀφοῦ, ὅπως λέγεται, ὁλόκληρο τὸ ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας εὑρίσκεται μέσα σ᾿ αὐτή.
Τὸ βαθύτερο νόημα τῆς παραβολῆς εἶναι τετραπλό:
α. Ἡ ἀπελπιστικὴ κατάσταση στὴν ὁποία φθάνει ὁ ἁμαρτωλός.
β. Ἡ ἀνάγκη μετανοίας καὶ τὰ σωτήρια ἀποτελέσματά της.
γ. Τὸ μέγεθος τῆς θείας Εὐσπλαχνίας, στὴν ὁποία μποροῦν νὰ στηρίζονται καὶ οἱ πλέον ἁμαρτωλοί, ὥστε νὰ μὴ φθάνουν ποτὲ στὴν ἀπελπισία. Κανένα ἁμάρτημα, ὅσο μεγάλο κι ἂν θεωρεῖται, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπερνικήσει τὴ φιλάνθρωπη γνώμη τοῦ Θεοῦ καὶ
δ. Ἡ ἀποφυγὴ τοῦ αἰσθήματος τῆς αὐτάρκειας τοῦ δικαιωμένου, ὅπως θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ὁ πρεσβύτερος υἱός.
Ἐὰν λοιπὸν συναισθανθοῦμε τὴν πραγματικὴ πνευματική μας κατάσταση καὶ μὲ εἰλικρίνεια ὁμολογήσουμε τὰ λάθη μας καὶ τὴν κατασπατάληση τῶν ταλάντων ποὺ μᾶς χάρισε ὁ Θεός, θὰ καταλάβουμε ὅτι αὐτὴν τὴν Κυριακὴ ὅλοι μας ἑορτάζουμε καὶ ὅλοι, κατὰ κάποιο τρόπο, εἴμαστε ἄσωτοι υἱοί, ἀπομακρυνθέντες ἀπὸ τὸν «Οἶκον τοῦ Οὐρανίου Πατρός μας».
Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ τηρεῖται κανονικὴ νηστεία (ἀλάδωτα).
ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ
Τὸ Σάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω, λέγε - «Σάββατο τῶν Ψυχῶν» ἢ Ψυχοσάββατο. Εἶναι τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δυὸ Ψυχοσάββατα τοῦ ἔτους (τὸ δεύτερο ἐπιτελεῖται τὸ Σάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς).
Ὁ λόγος ποὺ τὸ καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία μας, παρ᾿ ὅτι κάθε Σάββατο εἶναι ἀφιερωμένο στοὺς κεκοιμημένους, εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἐπειδὴ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθαναν μικροὶ ἢ στὴν ξενιτιὰ ἢ στὴ θάλασσα ἢ στὰ ὄρη καὶ τοὺς κρημνοὺς ἢ καὶ μερικοί, λόγῳ πτώχειας, δὲν ἀξιώθηκαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, «οἱ θεῖοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι ἐθέσπισαν τὸ μνημόσυνο αὐτὸ ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων Χριστιανῶν».
Ἐπειδὴ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω ποιοῦμε ἀνάμνηση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ οἱ κεκοιμημένοι μας ἀκόμη δὲν κρίθηκαν, τοὺς μνημονεύουμε σήμερα καί, ἐπικαλούμενοι τὸ ἄπειρο ἔλεός Του, παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ μὲ τὸ μνημόσυνο ποὺ κάνουμε, νὰ τοὺς ἀναπαύσει.
Συγχρόνως δέ, ἐνθυμούμενοι καὶ ἐμεῖς τὸ θάνατο, «διεγειρόμεθα πρὸς μετάνοιαν...».
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ
Ἡ Κυριακὴ αὐτὴ λέγεται ἔτσι, διότι ἀπὸ τὴν ἑπόμενη ἡμέρα (Δευτέρα) ἀπέχουμε κρέατος. Δηλ. ἡ Κυριακὴ τῆς Ἄποκρεω εἶναι ἡ τελευταία ἡμέρα τῆς κρεοφαγίας μέχρι Πάσχα καὶ δὲν ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση κρέατος, ἐκτὸς ἂν πρόκειται γιὰ ἀρρώστους.
Οἱ θεῖοι Πατέρες ἔταξαν αὐτὴ τὴν Κυριακὴ νὰ γίνεται ἀνάμνηση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ γιὰ νὰ θυμόμαστε, ὄχι μόνο τὴ φιλανθρωπία Του (ἀπὸ τὴν Κυριακή του Ἀσώτου), ἀλλὰ καὶ τὴ δικαιοσύνη Του στὴν κρίση ποὺ θὰ γίνει μερικῶς τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου μας καὶ τελικῶς - τελεσιδίκως στὴ Δευτέρα Παρουσία Του.
Ἔτσι εἶναι δυνατὸν νὰ διεγειρόμαστε ἀπὸ τὸν ὕπνο ἢ ἀμελείας πρὸς ἐργασία τῶν ἀρετῶν καὶ καλλιέργεια - αὔξηση τῶν ταλάντων μας.
ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΩΝ ΟΣΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
Μετὰ τὴν προηγηθεῖσα (μὲ τὰ προηγούμενα) παιδαγωγία, οἱ Θεοφόροι Πατέρες σὰν ἄριστοι Στρατηγοί, ποὺ προετοιμάζουν τὰ στρατεύματά τους γιὰ μάχη μὲ τὰ λαμπρὰ Παραδείγματα τῶν ἡρῴων, μᾶς προβάλλουν ἤδη πρὸς μίμηση καὶ παρηγοριὰ ὅλους τοὺς διαλάμψαντες ὁσίους καὶ θεοφόρους Πατέρες καὶ Μητέρες - Μοναχοὺς καὶ Μοναχὲς ποὺ ἁγίασαν μὲ νηστεία - ἀγρυπνία - προσευχὴ καὶ ταπείνωση.
Ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀποτελοῦν παραδείγματα ἀγῶνος καὶ μετανοίας μᾶς παρακινοῦν καὶ μᾶς προτρέπουν στὸν πνευματικὸ ἀγῶνα ποὺ ἀρχίζει, πρὸς ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, ἀπόρριψη τῶν κακιῶν καὶ τελικὴ κατάκτηση «τῶν ἐπηγγελμένων ἡμῖν ἀγαθῶν» (ἐγκόσμιων καὶ ὑπερκοσμίων).
Κακῶς ἐπικράτησε νὰ θεωροῦνται τὸ Σάββατο αὐτὸ καὶ τὸ Α´ Σάββατο τῶν Νηστειῶν (τοῦ θαύματος τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου) ὡς Ψυχοσάββατα.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ
Μετὰ τὴ διακοπὴ τῆς κρεοφαγίας, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα (τρίτη τοῦ Τριωδίου), ΟΛΕΣ τὶς ἡμέρες της, τρῶμε τυροκομικά, αὐγὰ καὶ ψάρια. Γι᾿ αὐτὸ ὀνομάστηκε «Τυροφάγου» ἢ «Τυρινῆς».
Ἡ Ἐκκλησία μας, χωρὶς νὰ θεωρεῖ μολυσμένη καμία τροφή, ἐπιτρέπει τὴ βρώση γάλακτος καὶ αὐγῶν καὶ ὄχι τὸ πρόβατο ἢ τὸ κοτόπουλο, ποὺ τὰ παράγουν, ΔΙΟΤΙ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ τὶς τροφὲς σὲ περισσότερο καὶ ὀλιγότερο βοηθητικὲς στὴν ἐγκράτεια καὶ κατὰ καιροὺς ἄλλες ἐπιτρέπει καὶ ἄλλες ἀπαγορεύει.
Μαζί μὲ τὴ νηστεία λοιπόν, ποὺ ἀρχίζει μερικῶς καὶ σταδιακῶς ἀπὸ τὴν ἑβδομάδα αὐτή, ἡ Ἐκκλησία φέρει ἐνώπιόν μας καὶ μᾶς θυμίζει μὲ τὰ τροπάρια αὐτῆς τῆς Κυριακῆς, τὴν ἐξορία τῶν Πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν Παράδεισο, ποὺ ἔγινε λόγῳ τῆς παρακοῆς τους (δὲν ἐτήρησαν τὴ νηστεία, σχετικά μὲ τὸν ἀπαγορευμένο καρπό). Ἀντὶ τοῦ Παραδείσου καὶ τῆς αἰωνιότητας, βρῆκαν τὸ θάνατο.
Καὶ ἐμεῖς καλούμεθα (μὲ τὴν ὑμνολογία τῆς ἡμέρας) αὐτὸ ποὺ ἔχασε ὁ Ἀδὰμ μὲ τὴν ἀκρασία (ἀνυπακοή, ἀμετανοησία, ἐγωισμὸ καὶ γαστριμαργία), νὰ τὸ κερδίσουμε μὲ τὴν ἐγκράτεια (ὑπακοή, μετάνοια, ταπείνωση καὶ νηστεία).
Γι᾿ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία μας αὐτὴ τὴν Κυριακὴ μᾶς τονίζει ὅτι: «Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται (ἄνοιξε) οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι (ὅσοι θέλουν ν᾿ ἀγωνιστοῦν) εἰσέλθετε...», ὥστε, ὅσοι εἶναι καλοπροαίρετοι, ν᾿ ἀρχίσουν μὲ ὄρεξη καὶ χαρὰ τὸν ἀγῶνα τῆς Τεσσαρακοστῆς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου