"ΠΙΣΤΕΥΩ...", Ήχος Δ΄: Συναυλία Βυζαντινής Μουσικής για τα 200 χρόνια της Νέας Μουσικής Γραφής

Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου, 8:30 μμ

 
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός

 
Με το μουσικό σύνολο ROMEIKO 

 
Διευθύνει ο Δρ Γιώργος Π. Μπιλάλης

 
Προλογίζει ο μουσικολόγος Δρ Ιωάννης Αρβανίτης

 

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

To 80% της κάθε Λειτουργικῆς πράξεως (Ἑσπερινὸς, Ὄρθρος, Λειτουργία) στὴν Ὀρθόδοξη Ἑλληνικὴ Ἐκκλησία ἀποτελεῖται ἀπὸ Παλαιοδιαθηκικοὺς Ψαλμοὺς καὶ Βυζαντινὴ Ποίησι τῆς πρώτης Χριστιανικῆς Χιλιετίας (6ος-11ος αἰ.) ποὺ τραγουδιέται (ψάλλεται) ἀντιφωνικὰ μέχρι καὶ σήμερα ἀπὸ τοὺς Ψάλτες, δηλαδὴ μουσικοὺς μὲ ἐπιστημονικὴ γνῶσι καὶ τέχνη στὴν λεγόμενη Βυζαντινὴ μουσική. Τὸ ὑπόλοιπο 20% εἶναι οἱ εὐχὲς τῶν ἱερέων.

Τὸ 2014 στέκεται ἕνας σταθμὸς ὀρόσημο στὴν ΨΑΛΤΙΚΗ Τέχνη καὶ αὐτὸ γιὰ δύο λόγους.

Πρῶτον, 200 χρόνια πρὶν (1814) ἐφαρμόσθηκε μία ψαλτικὴ μεταρύθμισι στην Κωνσταντινούπολι (Πατριαρχείο) στὸν τρόπο γραφῆς καὶ ἀναγνώσεως τῶν ψαλτικῶν μελῶν, γνωστὴ στοὺς ψαλτικοὺς κύκλους σὰν Νέα Ἀναλυτικὴ Μέθοδος (Ν.Μ.) ποὺ ἐφευρέθη ἀπὸ τοὺς τρεῖς δασκάλους: τὸν Μητροπολίτη Δυρραχίου ΧΡΥΣΑΝΘΟ, καὶ τοὺς ψάλτες-μελοποιούς ΓΡΗΓΟΡΙΟ Λαμπαδάριο (†1821), ἀργότερα καὶ Πρωτοψάλτη τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας (Μ.τ.Χ.Ε.) καὶ τὸν ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΟ Χαρτοφύλακα (†1840) τῆς Μ.τ.Χ.Ε. Η Νέα Μέθοδος ἀπεδείχθη μία ταχύρρυθμος μέθοδος διδασκαλίας καὶ ἐκμαθήσεως τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς σὲ ἀντίθεσι μὲ τὴν γριφώδη παλαιὰ παρασημαντικὴ ποὺ ἀπαιτοῦσε 10-15 χρόνια ἐκμαθήσεώς της. 

Οἱ Γρηγόριος και Χουρμούζιος ἀνέλαβαν ἀφενὸς τὴν διδασκαλία τῆς Ν.Μ. στοὺς ψάλτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Ἀρχομένης δὲ καὶ τῆς Ψαλτικῆς Τυπογραφίας στὸ Βουκουρέστι (1820) και Κωνσταντινούπολι (1824) τυπώθηκαν τὰ πρῶτα ψαλτικὰ βιβλία στὴν Ν.Μ. πρὸς πρακτικὴ χρῆσι στὶς ἐκκλησίες καὶ ἔτσι ὅλες οἱ ἑπόμενες γενιὲς ψαλτῶν μέχρι καὶ σήμερα ψἐλνουν διαβάζοντας Μουσικὴ ἀπὸ τὴν Ν.Μ. Αφετέρου, οἱ Γρηγόριος καὶ Χουρμούζιος - κυρίως ὁ δεύτερος λόγῳ προώρου θανάτου τοῦ Γρηγορίου - μᾶς μετέγραψαν σὲ χειρόγραφους κώδικές τους ἕνα μικρὸ τμῆμα τῆς βυζαντινῆς μελοποιΐας ποὺ εἶχε ἤδη ξεχαστεῖ πιὰ στὶς μέρες τοῦ Χουρμουζίου. 

Οἱ μεταγραφὲς τοῦ Χουρμουζίου κάθε ἄλλο παρὰ ζωντάνεψαν τὸ αὐθεντικὸ βυζαντινὸ ἄκουσμα, ἀλλἀ πιὸ πολὺ μιμήθηκαν τὴν ὑπάρχουσα ψαλτικὴ παράδοσι του 19ου αἰ. Τὸ μεταγραφικὸ ἔργο της Παλαιᾶς μουσικῆς, ἔστω καὶ μὲ τὸ λάθος ἠχητικὸ ἀποτέλεσμα, σταμάτησε μὲ τὸν θάνατο του Χουρμουζίου, τὸ ΚΛΕΙΔΙ τῶν μεταγραφῶν αὐτῶν χάθηκε καὶ αὐτὴ ἡ μακραίωνη βυζαντινὴ παράδοσις παρέμεινε τελικὰ μουσειακὸ εἶδος. 

Δυτικοὶ μελετητὲς μὲ κέντρο τὴν Δανία (ΜΜΒ 1930) καὶ τὸ ἑλληνόρρυθμο μοναστήρι τὴς Κρυπτοφέρρης (1960) ἀμφισβήτησαν τὶς μεταγραφὲς τοῦ Χουρμουζίου καὶ ἐφάρμοσαν ἕνα ἁπλό κώδικα μεταγραφῆς τῶν βυζαντινῶν μελῶν, ἀλλὰ ὄχι μὲ ἐπιτυχία.

Δεύτερον, το 2011 ὁ μουσικολόγος Ἰωάννης Ἀρβανίτης μᾶς ἀποκαλύπτει τὴν χαμένη ΚΛΕΙΔΑ μεταγραφῆς τῶν βυζαντινῶν μελῶν καὶ μᾶς ἀνασυστήνει τὸν χαμένο αὐθεντικό τους ἦχο!

Ακόμα ο Αρβανίτης διδάσκει πλέον την Παλαιά γραφή των ψαλτικών χειρογράφων σε ταχύρυθμη μέθοδο σε αντίθεσι με τα γεγονότα του 1800 που γέννησαν την ανάγκη τηε Νέας Μεθόδου! Ετσι η γνώσις της Παλαιάς μεθόδου δίνει πλέον νόημα και συνέχεια σε μουσικολογικές απορίες που μέχρι τώρα ήταν ἄλυτες.

Το Σύνολο Romeiko στις 29 Σεπτεμβρίου στον Παρνασσό θα ἐρμηνεύσει γνώριμα ποιήματα (ΠΙΣΤΕΥΩ, Ἐπὶ σοὶ χαίρει, κ.ἄ.) στὸν πρωτὀτυπο αὐθεντικό τους ἦχο. 

Οἱ ὕμνοι αὐτοὶ ἐπιζοῦν μέχρι σήμερα μέσα στὴν Ὀρθόδοξο Λατρεία, ἀλλὰ μὲ ἐντελῶς διαφορετικὸ ἄκουσμα. Ἀκόμα θὰ ἀπολαύσουμε μεταγραφὲς τοῦ Χουρμουζίου καθὼς καὶ ἄγνωστες συνθέσεις μελοποιῶν (1850-1900) ποὺ εἶναι μελοποιημένες στὴν Ν.Μ. καὶ σύμφωνα μὲ τὸ μουσικὸ κριτήριο τῆς ἐποχῆς τους.

Σας προσκαλοῦμε στο μουσικὸ ταξίδι.
Μέχρι τότε ὑγιαίνετε.

Δρ Γιῶργος Π. Μπιλάλης
Δομέστικος

Πηγή: www.romfea.gr