Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 2015

Μέγα Προκείμενο της Αγίας Τεσσαρακοστής - "Μη αποστρέψης..."

Καλή Σαρακοστή και καλό στάδιο!!!

- Νικόλαος Γεωργαντώνης

Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2015

Λίγα λόγια περί της Νηστείας

«Ἐγκρατείᾳ τὴν σάρκα, ταπεινῶσαι πάντες σπουδάσωμεν, τὸ θεῖον ὑπερχόμενοι στάδιον, τῆς ἀμώμου Νηστείας, καὶ εὐχαῖς καὶ δάκρυσι, Κύριον τὸν σῴζοντα ἡμᾶς ἐκζητήσωμεν, καὶ λήθην τῆς κακίας παντελῆ ποιήσωμεν βοῶντες. Ἡμάρτομέν σοι, σῶσον, ὡς πάλαι Νινευΐτας, Χριστὲ Βασιλεῦ, καὶ κοινωνοὺς ἡμᾶς, οὐρανίου Βασιλείας ποίησον εὔσπλαγχνε.» - (Στιχηρό Κατανυκτικό, Κυριακής της Τυρινής)

Νικόλαος Γεωργαντώνης

θεολόγος

Η Εκκλησία μας, με τη περίοδο της Αγίας Τεσσαρακοστής, δίνει την ευκαιρία να καθαριστούμε από τα πάθη μας και να επιστρέψουμε στη κατά Χριστόν ζωή.

Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται αυτό;

Όπως πολλοί Πατέρες της Εκκλησίας μας λένε, ο καθαρισμός του ανθρώπου από τα πάθη επιτυγχάνεται με άσκηση, προσευχή, νηστεία του σώματος και της ψυχής. Δεν μπορούμε μόνο το σώμα μας να νηστεύουμε και να αφήνουμε τη ψυχή μας να "μαραζώνει" μέσα στην αμαρτία. Η νηστεία και άσκηση του σώματος μας βοηθά να χαλινώσουμε τη ψυχή και να καθαρίσουμε το σώμα μας.

Αλλά θα πρέπει να προσέξουμε πολύ αυτή τη περίοδο γιατί ο διάβολος θα βρει μύριους τρόπους να χαλάσει το πνευματικό αγώνα μας και να μας παραστρατήσει από το δρόμος μας προς τη σωτήρια.

Ο ευαγγελιστής Ματθαίος στην ευαγγελική περικοπή της Κυριακής της Τυρινής, αναφέρει για το θέμα της νηστείας «Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί, ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν. σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ»"[1] Δηλαδή δεν χρειάζεται να δείχνουμε ότι νηστεύουμε γιατί αυτό είναι εγωισμός και δεν θα έχουμε καμιά πνευματική προκοπή αν νηστεύουμε για να δείξουμε ότι δήθεν είμαστε ευσεβείς. Η νηστεία είναι για να καθαρίσουμε τον εαυτό μας και πρέπει να γίνεται κατά τον τρόπο που μας διδάσκει η Εκκλησία και σύμφωνα με τον πνευματικό μας. Ούτε πρέπει να το κάνουμε για δίαιτα ή σωματικό καλλωπισμό γιατί αυτός δεν είναι ο στόχος της νηστείας. Η υγεία του σώματος επιτυγχάνεται όταν η ψυχή μας είναι καθαρή από τα πάθη.

Επίσης σημαντικό για εμάς αυτή τη περίοδο, είναι να μην κατακρίνουμε αν ο συνάνθρωπός μας νηστεύει ή όχι. Αν αφήσουμε αυτόν τον λογισμό να εισέλθει μέσα μας, θα είναι μάταιος ο αγώνας μας. Λέει ο Απόστολος Παύλος στην Προς Ρωμαίους επιστολή, «Ὁ ἐσθίων τὸν μὴ ἐσθίοντα μὴ ἐξουθενείτω, καὶ ὁ μὴ ἐσθίων τὸν ἐσθίοντα μὴ κρινέτω· ὁ Θεὸς γὰρ αὐτὸν προσελάβετο.»[2] Δεν χρειάζεται και δεν μας πέφτει λόγος τι κάνει ο συνάνθρωπος μας. Εάν ο αδελφός μας είναι σε άγνοια και ξέρουμε ότι αν του πούμε κάτι περί της Νηστείας (και γενικά ισχύει για θέματα της Πίστεως μας) θα τον ωφελήσει, να το κάνουμε. Αλλιώς να κάνουμε τον αγώνα μας και να προσευχόμαστε να τους φωτίσει ο Θεός να καταλάβουν τον πλούτο της Ορθοδόξου Χριστιανικής πίστεως.

Ας προσπαθήσουμε, όσο μπορούμε να ασκηθούμε, να νηστέψουμε για να καθαριστούμε από τα πάθη μας και να γίνουμε κοινωνοί του Αγ. Πνεύματος. Να κλείσω με την ευχή του Αγ. Εφραίμ του Σύρου, που να τη λέμε αδιαλείπτως, «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καὶ ἀργολογίας, μή μοι δῷς. Πνεῦμα δὲ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς, καὶ ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ. Ναὶ, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾷν τὰ ἐμὰ πταίσματα, καὶ μὴ κατακρίνειν τὸν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητὸς εἶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.»

[1] Ματθ. 6, 16-18

[2] Ρωμ. 14, 3

Τουλουμτσής Βασίλειος, “..δεν δικαιούμαστε να παρουσιάζουμε άλλη θεολογία διαφορετική από την χαρισματική θεολογία της Εκκλησίας..”

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20/02/2015

Παναγιώτατε ευλογείτε,

Ονομάζομαι Τουλουμτσής Βασίλειος και παίρνω το θάρρος να σας γράψω την συγκεκριμένη επιστολή από την Αθήνα για ένα θέμα το οποίο έχει πάρει έκταση τις τελευταίες ημέρες στην Μητρόπολή Σας και πιο συγκεκριμένα, αφορά τον ιερέα π. Νικόλαο Μανώλη.

Ξεκαθαρίζω εξαρχής προς αποφυγή παρεξηγήσεων πως δεν γνωρίζω προσωπικά ούτε την Παναγιότητά Σας, ούτε και τον εν λόγω ιερέα παρά μόνο από το διαδίκτυο. Σας παρακολουθώ σε όλες Σας τις δημόσιες τοποθετήσεις και πραγματικά σας χαίρομαι για την στάση Σας σε όλες τις γενόμενες αλλά και πρόσφατες προκλήσεις, Θεολογικές και Εθνικές.

Δεν είναι όμως η επιστολή αυτή ο κατάλληλος χώρος για να πω περισσότερα επ΄αυτού. Θα ήθελα να επικεντρωθώ στο ανωτέρω θέμα και να σας παρακαλέσω να δείτε ακόμα πιο συνετά και ψύχραιμα τη συγκεκριμένη υπόθεση και να μην προχωρήσετε σε αποφάσεις και ενέργειες οι οποίες θα βλάψουν εν γένει, παρά θα οικοδομήσουν ή θα θεραπεύσουν.

Από τα λίγα θεολογικά γράμματα που γνωρίζω, έχω μάθει πως η ιερωσύνη είναι η συνέχιση της παρουσίας και του έργου του Θεανθρώπου Χριστού μέσα στην Εκκλησία και δι΄αυτής στον κόσμο, σχετιζόμενη ως εκ τούτου με το μυστήριο της σωτηρίας του ανθρώπου. Στην σωτηρία μας όμως απαραίτητη προϋπόθεση είναι το ορθό δόγμα όπως αυτό διατυπώθηκε από τις Οικουμενικές Συνόδους και βιώνεται ως ζώσα πραγματικότητα και αλήθεια εντός της Εκκλησίας δια των Μυστηρίων.

Ως θεολόγοι έχουμε υποχρέωση και παράλληλα δέσμευση, απλώς και μόνο την κτιστή αποτύπωση των βιωμάτων της χαρισματικής θεολογίας, η οποία και προηγείται, στον πολιτισμό της Εκκλησίας. Δηλαδή με σαφέστερη διατύπωση, δεν δικαιούμαστε να παρουσιάζουμε άλλη θεολογία διαφορετική από την χαρισματική θεολογία της Εκκλησίας. Προφανώς και δεν σκοπεύω να σας κάμω έκθεση Ορθοδόξου Πίστεως. Απλώς πιστεύοντας ότι συμφωνείτε και Εσείς με τα ανωτέρω όρια, Σας παρακαλώ εξετάσατε λεπτομερώς αν ο π. Νικόλαος έχει υπερβεί κάτι από αυτά και πράξατε αναλόγως κατά την καθ΄ύλην και πνευματική αρμοδιότητά Σας.

Στα περί σκανδαλισμού πιστών για τα οποία πληροφορήθηκα από σχετικά βίντεο, νομίζω δεν χρειάζεται να μπω στον κόπο να σχολιάσω κάτι. Πραγματικός σκανδαλισμός γεννάται όμως στις καρδιές όλων ημών των ενσυνείδητων Χριστιανών κάθε φορά που βρισκόμαστε στην πολύ δυσάρεστη θέση να αντικρίζουμε Ποιμένες και Πρωθιεράρχες της Εκκλησίας μας, οι οποίοι αντί να στέκονται άγρυπνοι φρουροί και να μας πληροφορούν για την πληθώρα και την πονηριά των κινδύνων που ελλοχεύουν και προσπαθούν να διαβρώσουν την Πίστη μας, αντίθετα προβαίνουν σε όλες εκείνες τις αθεολόγητες και αντι-εκκλησιαστικές ενέργειες, προσπαθώντας να αμβλύνουν τις θεολογικές μας διαφορές με τις πάσης φύσεως αιρέσεις και θρησκείες, στη συνείδηση του ευπαθούς ποιμνίου. Παραθεωρείται όμως το διακύβευμα αυτής της θεολογικής

ακροβασίας, που είναι η σωτηριολογική προοπτική.

Σε όλο αυτό το θλιβερό τοπίο, δόξα τω Θεώ υπάρχουν ακόμη υγιείς φωνές στον εκκλησιαστικό χώρο που αντιστέκονται στον συγκρητισμό και προβάλλουν την μοναδικότητα και το μεγαλείο της Ορθοδοξίας, προβάλλουν τους αγίους ως μνημεία και διαχρονικά πρότυπα μίμησης και δεν τους σχετικοποιούν στο περιθώριο της θεολογίας ως δήθεν ξεπερασμένους και ασύμβατους με την σημερινή πραγματικότητα, όπως με πολύ θράσος και περισσή κομπορρημοσύνη διδάσκουν πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες θεολόγοι.

Μία τέτοια υγιή εκκλησιαστική φωνή από όσο έχω διαπιστώσει παρακολουθώντας βίντεο με σχετικές ομιλίες, είναι και ο π. Νικόλαος ο οποίος με πολύ ζήλο και γνήσιο φρόνημα αγωνίζεται ανθρωπίνως ως ενσυνείδητος ιερέας για τη σωτηρία ψυχών.

Παναγιώτατε, ο Κύριος καθόρισε ότι εκδήλωση της αγάπης προς Αυτόν είναι η αγάπη και φροντίδα για το ποίμνιο (««εἰ φιλεῖς με Πέτρε, βόσκε τά ἀρνία μου, ποίμαινε τα πρόβατά μου»). Η χρυσοστομική ενχριστωμένη Εκκλησιολογία στηριζόμενη στην ανθρωπολογία του θείου Παύλου, δεν επιτρέπει εξουσιαστικές και διχαστικές συμπεριφορές. Ο ποιμένας που αγαπά τον Θεό, θα αγαπήσει γνήσια και ολοκληρωτικά και το ποίμνιο του «ὁ γάρ τόν Χριστόν φιλῶν καί τήν ποίμνην αὐτοῦ φιλεῖ». Και ο «καλός ποιμήν» ποιμαίνει όχι ως κοσμικός άρχοντας, αλλά ως πρόβατο και αυτός του Μεγάλου Ποιμένος Χριστού, κατά τον χρυσοστομικό λόγο, «πρόβατα και ποιμένες πρός τήν τῶν ἀνθρώπων εἰσί διάκρισιν, πρός δε τόν Χριστόν πάντες πρόβατα. Καί γάρ οἱ ποιμαίνοντες καί οἱ ποιμενόμενοι ὑφ ἑνός τοῦ ἂνω ποιμένος ποιμαίνονται» και με την συνείδηση ότι θα αποδώσει λόγο «ἐν ἐκείνη τῇ ἡμέρα» στον Κύριο και Κριτή μας .

Παναγιώτατε, είστε έμπειρος, σώφρων και ένθεος ποιμενάρχης. Είμαι βέβαιος ότι η απόφασή Σας θα εκφράσει το καταστάλλαγμα του βιώματός Σας και θα προβάλλει το μεγαλείο της ψυχής Σας.

Καλή Αγία και Μ. Τεσσαρακοστή.

Ασπαζόμενος την δεξιά Σας,

Βασίλειος Τουλουμτσής

Πηγή: http://katanixis.blogspot.gr/2015/02/blog-post_24.html?m=1

Επεισόδιο στην Μεγαλόπολη από τον Γόρτυνος Ιερεμία

Ἐπεισόδιο δημιούργησε σήμερα Κυριακή τῆς Τυρινῆς ὁ Μητροπολίτης κ. Ἱερεμίας στόν Μητροπολιτικό Ναό τῆς Μεγαλοπόλεως καί ἀπέσπασε τά συγχαρητήρια τοῦ Ἐκκλησιάσματος γι᾽ αὐτό.

Ὁ Σεβασμιώτατος θά λειτουργοῦσε σέ κάποιο χωριό τῆς Ἐπαρχίας του, ἀλλά παρεκλήθη νά εὑρίσκεται στόν Ἱερό Ναό τοῦ ἁγίου Νικολάου Μεγαλοπόλεως γιά τό Μνημόσυνο τῶν 212 πατριωτῶν τῶν φονευθέντων ὑπό τῶν βαρβάρων κατακτητῶν.

Ἐπῆγε στό μνημόσυνο. Κατά τήν πρόσκληση τῆς Δημαρχίας τό μνημόσυνο θά ἐγίνετο ὥρα 10:00. Ἐτελείωσε ἡ Λειτουργία, ἡ ὥρα ἦταν μετά τίς 10:00 καί οἱ ἐπίσημοι δέν εἶχαν προσέλθει ἀκόμη.

Ἄς σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι τόν Μητροπολίτη κ. Ἰερεμία πολύ τόν ἐνοχλεῖ καί ἐκφράζει μάλιστα δημοσίᾳ τήν διαμαρτυρία του, γιά τό ὅτι οἱ ἄρχοντες σέ κάθε τελετή ἔρχονται μετά τήν Λειτουργία, τήν ὥρα μόνο τῆς Δοξολογίας.

Πολύ τόν ἐνοχλεῖ αὐτό τόν κ. Ἰερεμία, τό ὅτι οἱ ἄρχοντες δέν λειτουργοῦνται καί πάντα, ὅπως ξέρουμε, ζητοῦσε τήν εὐκαιρία νά ἐλέγξει τό κακό αὐτό.

Καί ἡ εὐκαιρία ἐδόθη σήμερα. Τελείωσε λοιπόν ἡ Λειτουργία τῆς σημερινῆς Κυριακῆς καί ἄρχισε τό Μνημόσυνο μετά τίς 10:00, ἀλλά οἱ ἄρχοντες δέν εἶχαν προσέλθει.

Παρά τόν ἀργό ρυθμό καί τίς διπλές εὐχές πού εἰπώθηκαν στό Μνημόσυνο, ἀκόμη δέν εἶχαν ἐμφανιστεῖ οἱ ἐπίσημοι καί ἦλθαν πιά ὅταν εἶχε τελειώσει τό Μνημόσυνο.

Μεταξύ τῶν ἀρχόντων ἦταν καί ἡ Πρόεδρος τῆς Βουλῆς καί λόγω αὐτῆς τῆς παρουσίας τῆς Προέδρου εἶχαν ἔλθει ἀπό ὅλη τήν περιοχή ἐπίσημοι καί μάλιστα καί ὁ Περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ. Τατούλης.

Σ᾽ αὐτούς ὅλους πού προσῆλθαν γιά τό Μνημόσυνο, ἀλλά μετά τό Μνημόσυνο, ὁ κ. Ἰερεμίας τούς εἶπε τά ἑξῆς: «Τετιμημένοι ἄρχοντες, σᾶς βλέπουμε μέ τιμή καί μέ σεβασμό, ἀλλά ὡς Ἐπίσκοπος τῆς ἐπαρχίας αὐτῆς ἔχω νά σᾶς πῶ μέ πόνο τό ἑξῆς: Εἶστε παραβάτες τοῦ προγράμματός σας! Καθορίσατε τό Μνημόσυνο ὥρα 10:00, ἐμεῖς ἀρχίσαμε μετά τίς 10:00, λέγαμε ἀργά τήν Ἀκολουθία, καί ὅμως ἤλθατε μετά τό πέρας τοῦ Μνημοσύνου. Θά ἔλεγα ὅτι ἔπρεπε νά ἔλθετε καί πολύ πρίν ἀπό τό Μνημόσυνο, γιά νά λειτουργηθεῖτε. Κυριακή σήμερα, ποῦ λειτουργηθήκατε σεῖς οἱ ἄρχοντές μας; Ἀλειτούργητοι ἄρχοντες; Tί προκοπή νά δοῦμε τότε μέ ἀλειτούργητους ἄρχοντες; Τί κακό εἶναι αὐτό πού συμβαίνει μέ σᾶς τούς ἐπισήμους; Ἔχουμε ἐπίσημες ἑορτές καί ἔρχεστε μετά-μετά τήν Λειτουργία, στήν Δοξολογία μόνο. Δέν εἶναι ἡ Λειτουργία, κύριοι Ἐπίσημοι, γιά τόν ἀφελῆ λαό. Ἡ Λειτουργία εἶναι ἀναγκαία προπαντός γιά σᾶς, γιά νά ΛΑΒΕΤΕ

τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, γιά νά κυβερνήσετε σωστά τόν ματωμένο καί ἁγιασμένο αὐτό τόπο τῆς πατρίδας μας».

Εἶπε καί ἄλλα πολλά δυναμικά ὁ Μητροπολίτης, πού στήν συγκίνηση τῆς στιγμῆς δέν μπορέσαμε νά τά συγκρατήσουμε.

Μετά ἀπό τά λόγια του αὐτά, πού τά εἶπε μέ πάλλουσα καί στήν διαπασῶν φωνή, ὁ Μητροπολίτης ἄρχισε νά κάνει πάλι ἐπιμνημόσυνο δέηση χάριν τῶν ἀρχόντων πού ἦλθαν καθυστερημένα. Ἀλλά κάποιοι ἀπ᾽ αὐτούς, καί μεταξύ αὐτῶν καί ἡ Πρόεδρος τῆς Βουλῆς, ἀπεχώρησαν προσβεβλημένοι γιά τά ὅσα ἄκουσαν καί δέν ἔμειναν στήν δέηση. Τό εἶπε μάλιστα καί κάποιος ἀπ᾽ αὐτούς, ὅτι «μετά ἀπό αὐτά πού εἰπώθηκαν, ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά μείνουμε καί ἀποχωροῦμε».

Ἔγινε καί ἡ γιά δεύτερη φορά ἐπιμνημόσυνη δέηση καί στό τέλος τῆς δευτέρας αὐτῆς δεήσεως ὁ δεσπότης Ἰερεμίας εἶπε πάλι τά ἑξῆς στούς ἐναπομείναντες ἄρχοντες, μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Περιφερειάρχης Πελοποννήσου κ. Τατούλης: «Τίμιοι ἄρχοντες, ἔχω τήν συνήθεια, ὅταν στενοχωρῶ καί προσβάλλω κάποιον νά τοῦ ζητάω συγγνώμην στά γόνατα. Σήμερα ὅμως γιά τά ὅσα εἶπα δέν ζητῶ συγγνώμην, ἀλλά ἀντίθετα εὐχαριστῶ τόν Χριστό καί τήν Παναγιά μου, πού μοῦ ἔδωσαν τήν δύναμη νά σᾶς πῶ αὐτά πού σᾶς εἶπα. Μά τί κακό ἐπί τέλους εἶναι αὐτό μέ σᾶς! Ἐπίσημες μέρες, ὅπως τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γιά παράδειγμα, νά μένετε ἀλειτούργητοι καί νά ἔρχεστε στήν Δοξολογία μόνο. Σήμερα Κυριακή ἡμέρα δέν λειτουργηθήκατε. Ἤλθατε γιά τό Μνημόσυνο, ἀλλά καί πολύ-πολύ μετά ἀπό τήν καθορισθεῖσα ὥρα τοῦ Μνημοσύνου. Δέν μετανοῶ γιά ὅσα σᾶς εἶπα. Μοῦ ἔδωσε ὁ Χριστός καί ἡ Παναγία τήν δύναμη νά σᾶς τά πῶ. Κύριε Περιφερειάρχα, αὐτά τά χρόνια, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορά, ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά φανεῖ ὅτι εἶναι δυναμική καί νά ἐλέγχει τούς παραβάτες, ὁποιοιδήποτε καί ἄν εἶναι αὐτοί. Ἐμεῖς οἱ Ἐπίσκοποι πρέπει νά εἴμαστε δυναμικοί καί ἡρωικοί, ὅπως οἱ ἅγιοι Πατέρες, μή φοβούμενοι τήν κοσμική ἐξουσία. Πάνω ἀπ᾽ ὅλα ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ».

Ὅλο αὐτό τό σημερινό ἐπεισόδιο προξένησε τήν συγκίνηση τῶν χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἰδιαιτέρως μετά τό πέρας τῆς θείας Λειτουργίας ἔσπευσαν νά δώσουν τά συγχαρητήρια στόν Δεσπότη τους γιά τά ὅσα εἶπε καί νά δηλώσουν τήν συμφωνία τους μαζί του.

Πηγή: www.romfea.gr

Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου 2015

«Η προβληματική της απεικονίσεως της Αγίας Τριάδος»

Δήμητρα Γ. Σαρρή

(φοιτήτρια τμήματος Θεολογίας, Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών)

Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός πιστεύει “εις ένα Θεόν[1]”, Θεό έναν και μοναδικό. Ο Θεός της ορθοδοξίας φέρει όνομα και τούτο είναι “Αγία Τριάς[2]”. Παρόλο που η λέξη “Τριάδα” δεν συναντάται σε κάποιο χωρίο της Αγίας Γραφής, αυτό δεν σημαίνει ότι ο όρος είναι λανθασμένος μα πως είναι μία ανθρώπινη προσπάθεια στην κατανόηση και προσέγγιση του Ασυλλήπτου και Απροσίτου Τριαδικού Θεού.

Η Αγία Τριάς είναι μια Τρισυπόστατη Μονάδα, μία τριάδα εν μονάδι, μία μονάδα εν τριάδι. Είναι μία πρόσθεση που ξεπερνά την ανθρώπινη πεπερασμένη λογική, καθώς για τον τριαδικό Θεό μας, ένα συν ένα συν ένα δίδει την απάντηση του ενός και όχι του τρία, γιατί σε αυτή την περίπτωση θα μιλούσαμε για μια τριθεϊστική θρησκεία. Πατέρες της Εκκλησίας, μέσα από τις ερμηνείες τους και τους θεοφώτιστους λόγους τους, αποκαλύπτουν αποφατικώς μέρη μόνον της απεριορίστου και άφθαστης Θείας αλήθειας. Όπως για παράδειγμα ότι ο Θεός είναι Άκτιστος, διότι ο Ίδιος δεν αποτελεί μέρος της Κτιστής πραγματικότητας, την οποία Εκείνος δημιούργησε. Είναι Άχρονος, καθώς ο χρόνος είναι δημιούργημα δικό Του και δεν υπόκειται σε αυτόν μη έχοντας αρχή και τέλος, αλλά όντας ο Ίδιος η αρχή των πάντων[3], αιώνιος στους ατελεύτητους αιώνες. Ασύλληπτος, καθότι δεν μπορεί να νοηθεί από νου ανθρώπου, όντας ένα μυστήριο στα όρια της ανθρώπινης λογικής και Απρόσιτος αφού δεν προσεγγίζεται, όσο κοντύτερα και να φθάσει κανείς, ποτέ δεν θα Τον φθάσει αγγίζοντας ή βλέποντάς Τον, διότι είναι Άπειρος, Άυλος, Ασώματος και πάρα πολλά άλλα.

Την Αγία Τριάδα την διακατέχουν τρία χαρακτηριστικά, το ομοούσιον, το ομόχρονον και το ομόδοξον[4]. Ομοούσιον σημαίνει ότι η Αγία Τριάδα έχει και μοιράζεται την ταυτήν ουσία, παρόλο που είναι τρεις υποστάσεις, η ουσία παραμένει ίδια και αμετάβλητη και για τα τρία πρόσωπα. Ομόχρονον σημαίνει ότι και τα τρία πρόσωπα υπάρχουν μαζί ταυτοχρόνως, χωρίς να προσδιορίζουμε την έναρξη της υπάρξεώς τους χρονικά. Υπάρχουν από την ίδια ακριβώς στιγμή, χωρίς κάποιο από τα πρόσωπα να προϋπάρχει των υπολοίπων ή να έπεται. Ομόδοξον σημαίνει ότι και στα τρία πρόσωπα βαίνει η ίδια τιμή και προσκύνηση. Έχουν, μοιράζονται και αποπνέουν την ίδια ακριβώς δόξα και σεβασμό συνάμα.

Ο άνθρωπος έχοντας γίνει κοινωνός της Τριαδικής Θεοφάνειας, προσπάθησε να αποδώσει την Αγία Τριάδα αγιογραφώντας και κάνοντάς Την πιο οικεία και γνώριμη για τους πιστούς ορθόδοξους, καθότι “οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγραμμάτων” όπως λέγει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Πάραυτα, η απεικόνισή Της ενέχει μία προβληματική καθώς δεν παρουσιάστηκε στους ανθρώπους με εικόνα και των τριών προσώπων. Θεοφάνεια στον κόσμο, καταγράφονται κατά την Βάπτιση του Υιού[5], Κυρίου Ιησού Χριστού και κατά την επίσκεψη του Θεού στον Αβραάμ[6]. Οι παγκοσμίως γνωστές απεικονίσεις της Αγίας Τριάδος είναι δύο. Η μία είναι εκείνη του Πατρός ως γέροντος, του Υιού όπως αποκαλύφθηκε στον κόσμο και του Αγίου Πνεύματος όπως παρουσιάστηκε κατά την Βάπτιση του Υιού, “εν είδει περιστέρας”. Η άλλη εικόνα είναι εκείνη την τριών “αγγέλων” που χαρακτηριστικά αποτυπώνονται κατά την παλαιοδιαθηκική επίσκεψη στον Αβραάμ.

Η πρώτη απεικόνιση ενέχει μία προβληματική καθώς δεν είναι σύμφωνη των ιερών κειμένων, της Πατερικής διδασκαλίας, της Παράδοσης της Εκκλησίας και του δόγματός της. Αντιθέτως, αποτελεί μία συγκεκαλυμμένη ειδωλολατρία καθώς προσπαθεί να περιορίσει την άπειρη Θεότητα σε σωματικά σχήματα και διαστάσεις, όπως εκείνη του χρόνου. Αρχικά, όπως προαναφέραμε, το πρώτο γνώρισμα που διακατέχει την Αγία Τριάδα είναι το ομοούσιον το οποίο και αναιρείται στην εν λόγω απεικόνιση. Ο Πατήρ και ο Υιός παρουσιάζονται μεν ως ομοούσιοι, ως δύο άνθρωποι, αλλά το Άγιο Πνεύμα δεν φέρει ομοουσιότητα καθώς είναι “εν είδει περιστέρας”, ένα πτηνό δηλαδή που δεν έχει κοινά σημεία και αναφορά ως προς την απεικόνιση των άλλων δύο προσώπων. Καταρρίπτεται συνεπώς το ομοούσιον και γεννάται μίαν άλλη προβληματική καθώς, το Άγιο Πνεύμα δεν φέρει την εμφάνιση ενός περιστεριού. Στην αποκάλυψη του πάλι κατά την Πεντηκοστή, έφερε την εμφάνιση “πύρινων γλωσσών”. Ενώ σε άλλη φανέρωσή του επί του όρους Θαβόρ, είχε την παρουσία “νεφέλης”. Κατ’ ακολουθία, δεν είναι δυνατόν να μονοδρομηθεί η απεικόνισή του στην κοινή αντίληψη “εν είδει περιστέρας”, διότι όπως λέγει και το όνομά του είναι Πνεύμα Άγιο.

Ύστερα, το γνώρισμα του “ομόχρονου” επίσης αναιρείται, ως εξής. Ο Πατήρ απεικονίζεται ως ένας γέροντας με άσπρα γένια, ένας γηραιός άνδρας με έκδηλη σωματική ηλικία και χρονική απόσταση προς τον Υιό. Η Θεότητα του Πατρός όμως ποτέ δεν αποκαλύφθηκε εικονικά στον άνθρωπο. Πώς λοιπόν εμείς μπορούμε και Τον αποδίδουμε με εικόνα και μάλιστα επηρεασμένο από το πέρασμα του κτιστού χρόνου; Επιπλέον, με συνεπεία των παραπάνω καταρρίπτεται και το Άχρονον της Θεότητας[7] καθώς ως φαίνεται, δείχνει να έχει αρχή, για τα ανθρώπινα ηλικιακά δεδομένα. Ο Υιός εν αντιθέσει απεικονίζεται νεώτερός Του, μάλλον με την ηλικία που ήλθε στον κόσμο και με την μορφή που τον γνωρίζουμε, αλλά φαίνεται να υπάρχει μεγάλη ηλικιακή διαφορά και έμμεσα έτσι υποστηρίζεται κι ευνοείται η αιρετική θέση περί της μη θεότητος του Υιού, αλλά ότι είναι κτίσμα και γέννημα του Πατρός, δηλαδή μονάχα άνθρωπος, θέση που βεβαίως αποτελεί βλασφημία κατά της Θείας Τριάδος. Ύστερα, πώς η περιστερά μπορεί να φέρει ίδια ηλικία είτε με τον Υιό μεμονωμένα, είτε με τον Πατέρα;

Τέλος, το τρίτο και τελευταίο γνώρισμα εκείνο του “ομοδόξου” δείχνει αδύνατον και μη λογικό καθότι πώς ένας πιστός, ορθόδοξος χριστιανός, θα μπορέσει να αποδώσει την ίδια τιμή και προσκύνηση ταυτόχρονα σε δύο άνδρες κι ένα περιστέρι; Πώς θα ικετεύσει και θα ζητήσει βοήθεια ή συγχώρεση, σε κάτι που δεν μπορεί να νοιώσει πίστη κι εμπιστοσύνη;

Σε αντίθεση με τα όσα λέχθησαν, η μόνη απεικόνιση η οποία μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Εκκλησία, να είναι σύμφωνη του δόγματός της, να αποτελεί πράγματι αξιόπιστο βιβλίο ενός αγράμματου και να φέρει σεβασμό στις ιδιότητες της Θείας Τριάδος είναι εκείνη του Ρώσου μοναχού Αντρέι Ρουμπλιόφ, με την απεικόνιση -περί του 14^ου αιώνα- της επισκέψεως των τριών Θείων προσώπων στον Αβραάμ, γνωστή με το όνομα «Η φιλοξενία του Αβραάμ». Με την επιλογή τούτης της παλαιοδιαθηκικής σκηνής, αποδίδει πιστά το σχετικό δόγμα της Ορθοδόξου Θεολογίας. Απεικονίζοντας τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος εν είδει αγγέλων, στα οποία συμφωνούν τόσο το ομοούσιον, όσο το ομόχρονον και το ομόδοξον, με την ίδια ακριβώς ματιά στην απεικόνιση ταύτη.

Ομόχρονον καθώς παρουσιάζονται τρεις άγγελοι με φανερή ίση ηλικία, χωρίς χρονικές αποστάσεις. Ομοούσιον διότι όλοι μετέχουν της ταυτής ουσίας, όντες άγγελοι και όχι ο ένας κάτι διαφορετικό από τον άλλον (λ.χ.: περιστερά, άνθρωπος). Και τέλος ομόδοξον, καθώς ο πιστός εμπνέεται την εμπιστοσύνη και μπορεί βέβαια να αποδώσει την ίδια τιμή και στα τρία αυτά απεικονισμένα πρόσωπα, της Αγίας Τριάδος, ταυτόχρονα.

Βέβαια, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ότι η απεικόνιση του Πατρός ενέχει κινδύνους, καθώς ποτέ δεν παρουσιάστηκε με εικόνα στον κόσμο παρά μόνον μέσω της φωνής Του, μέσω του άσαρκου Λόγου Του, Τον οποίον και ενσάρκωσε στο πρόσωπο του Υιού Του, Κυρίου Ιησού Χριστού[8]. Η μόνη λοιπόν ασφαλής απεικόνιση του Πατρός είναι εκείνη που αποτυπώνεται στο πρόσωπο του Υιού Του, Χριστού Ιησού, καθώς όπως είπε και ο ίδιος “ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν πατέρα[9]” κι επίσης “ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν[10]”.

Δήμητρα Γ. Σαρρή

(φοιτήτρια τμήματος Θεολογίας, Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών)

[1] Σύμβολο Πίστεως

[2] Ματθ 28,18-19

[3] Ιω 1,2-3

[4] Νικόλαος Γ. Ξεξάκης, Ορθόδοξη Δογματική Θεολογία-Τόμος 1, Εκδόσεις Έννοια, 2012, σσ.:220-226.

[5] Μάρκ 1,9-11

[6] Γεν 18,1-16

[7] Νικόλαος Γ. Ξεξάκης, Ορθόδοξη Δογματική Θεολογία-Τόμος 1, Εκδόσεις Έννοια, 2012, σσ.:226-238.

[8] Ιω 1,14

[9] Ιω 14,9

[10] Ιω 10,30

Πηγή: http://www.askitikon.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=8687%3Al------r&catid=99%3Aofelimotdiafora&lang=el

Τρίτη 3 Φεβρουαρίου 2015

ΕΥΚΛΕΕΙΣ ΓΟΝΟΙ ΣΠΕΤΣΩΝ

Το μικρό νησί των Σπετσών στα χρόνια της επανάστασης δεν ανέδειξε μόνο θρυλικούς μαχητές και ναυμάχους, αλλά και τρεις νεομάρτυρες, που με το αίμα τους πότισαν το δένδρο της πίστεως όπως και εκατομμύρια άλλοι μάρτυρες εκείνα τα μαύρα χρόνια της τουρκικής υποδούλωσης. Οι τρεις εκ Σπετσών καταγόμενοι Άγιοι Νικόλαος, Σταμάτιος και Ιωάννης συνδέονται με συγγενικούς δεσμούς μεταξύ τους. Ο Σταμάτιος και ο Ιωάννης ήταν αδέλφια. O πατέρας και η μητέρα τους ονομάζονταν Θεόδωρος και Ανέζω Γκίνη και ο πατέρας τους ήταν ναυλομεσίτης. Πολύ νωρίς όμως ο πατέρας τους πέθανε από φυματίωση και την ανατροφή των παιδιών ανέλαβε μόνη της η χήρα μητέρα τους με τη βοήθεια του αδελφού της Νικόλαου Πετρούτση που είναι ο τρίτος εκ των τριών μαρτύρων μας.

Το μαρτύριο τους έγινε στη Χίο κατά το έτος 1822μ.χ , όταν με το καΐκι τους πήγαιναν προς την Κωνσταντινούπολη εμπορευόμενοι λάδι για την ανατροφή των οικογενειών τους. Μια φοβερή θαλασσοταραχή του οδηγεί ναυαγούς στον Τσεσμέ απέναντι από τη Χίο όπου εκεί συναντούν κάποιον τον οποίο πέρασαν για χριστιανό και του ζήτησαν να τους βοηθήσει φροντίζοντας να τους φέρει τα απαραίτητα υλικά που χρειάζονταν για να επισκευάσουν το καΐκι τους, δίνοντας του γερή αμοιβή. Αλώστε τα χρόνια εκείνα της τουρκοκρατίας δεν ήταν εύκολο να κυκλοφορήσουν ελευθέρα στην πόλη της Χίου τρεις χριστιανοί ναυαγοί οι οποίοι μάλιστα κατάγονταν και από τις Σπέτσες ένα νησί με αποφασιστικής σημασίας ρόλο στην επανάσταση του 1821.

Ωστόσο εκείνος ο άνθρωπος τον οποίο πέρασαν για χριστιανό και ήλπιζαν ότι θα τους βοηθήσει, αντί να τους βοηθήσει τους πρόδωσε στον Αγά της Χίου.

Έτσι οι τούρκοι στρατιώτες τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν στον Αγά.

Ο Αγάς αφού τους ανέκρινε προσπάθησε με δόλιους τρόπους είτε να τους πείσει να αλλάξουν την πίστη τους και να γλυτώσουν ή να του δώσουν σαν εγγύηση ένα γερό μπαξίσι για να τους αφήσει ελεύθερους. Ωστόσο οι τρεις Άγιοι μας ότι χρήματα είχαν μαζί τους τα είχαν δώσει ήδη σε αυτόν που τους είχε προδώσει ελπίζοντας στη βοήθεια του.

Έτσι αφού τίποτα από τα δύο δεν κατάφερε να επιτύχει ο Αγάς τους οδηγεί στο πασά της Χίου Βαχήτ πασά που ήταν γνωστό πόσο σκληρός και αμείλικτος ήταν. Αφού οι τούρκοι στρατιώτες τους οδήγησαν στο πασά εκείνος τους ανέκρινε και προσπάθησε και πάλι με δόλιο τρόπο να τους πείσει να αλλάξουν την πίστη τους και να κερδίσουν όχι μονάχα τη ζωή τους αλλά και να γεμίσουν με πλούτοι.

Πρώτα ο γέρο καπετάνιος Νικόλαος δέχτηκε τις κολακείες του πασά για να αρνηθεί την πίστη του. Εκείνος όμως με θάρρος και γενναιότητα απάντησε πως δεν αλλάζει την πίστη του που είναι ότι πολυτιμότερο έχει για όλα τα καλά του κόσμου. Έτσι ο πασάς διέταξε να τον αποκεφαλίσουν στην πεδιάδα εκτός του κάστρου.

Στη συνέχεια οι Τούρκοι προσπάθησαν να εξισλαμίσουν και τους δύο αδελφούς. Παρά τις μεθοδικές και επίμονες προσπάθειες τους, επί επτά συνεχείς μέρες, δεν κατάφεραν τίποτε.

Οι Μάρτυρες εκεί στη φυλακή όπου βρίσκονταν, βρήκαν την ευκαιρία με τη γυναίκα ενός άλλου φυλακισμένου Έλληνα τη φράγκα η οποία επισκεπτόταν καθημερινά το σύζυγο της, να αποστείλουν κρυφά την γραπτή εξομολόγησή τους προς τον Μητροπολίτη Χίου Πλάτων, από τον οποίο ζητούσαν να τους δώσει την ευλογία του για το επερχόμενο μαρτύριο και αν γινόταν με κάποιο τρόπο να τους στείλει στη φυλακή τη Θεια Κοινωνία. Τα Άρχοντα Μυστήρια τα μετέφερε στη φυλακή, η ίδια γυναίκα που έδωσε την επιστολή στο δεσπότη.

Οι δυο μάρτυρες αφού έλαβαν την Θεία Κοινωνία ήσαν έτοιμη για την μεγάλη θυσία. Προσαχθέντες για τελευταία φορά ενώπιων του Πασά, διεκήρυξαν και πάλι την ακλόνητη πίστη τους στον Χριστό και πορευόμενοι προς το μαρτύριο φώναζαν προς το πλήθος: «Χριστιανοὶ εἴμεθα, γιὰ τον Χριστὸ πηγαίνουμε στὸν θάνατο».

Έτσι δέχθηκαν τους στέφανους του μαρτυρίου, την νύχτα της δευτέρας προς τρεις Φεβρουαρίου 1822, ὁ μεν νεομάρτυρας Σταμάτιος σε ηλικία 18 ετών, ὁ δε νεομάρτυρας Ιωάννης σε ηλικία 22 ετών.

Μετά το μαρτύριο οι τούρκοι πέταξαν στη θάλασσα τα τίμια λείψανα των μαρτύρων τροφή για τα ψάρια. Όμως ένας ευλαβής χριστιανός που έιδε από μακριά το μαρτύριο τους ανέσυρε από το νερό τα λείψανα των νεομαρτύρων και τα έθαψε. Οι τούρκοι όμως βρήκαν τα λείψανα και πάλι τα πέταξαν εκ νέου στη θάλασσα όπου και χαθήκαν.

Λίγες μέρες μετά το μαρτύριο, βρεθήκαν στη Χίο κάποιοι άλλοι Σπετσιώτες οι οποίοι πληροφορήθηκαν το μαρτύριο και επιστρέφοντας στο νησί εκτός από την είδηση του μαρτυρίου μετέφεραν και ότι είχε απομείνει από το καΐκι.

Κατά την προφορική παράδοση της οικογένειας του μάρτυρος Νικολάου, μέσα σε αυτά τα αντικείμενα ήταν και το ματωμένο γιλέκο του μάρτυρος, το οποίο η οικογένεια κρατούσε ως πολύτιμο φυλακτό. Με το πέρασμα των χρόνων και αυτό όμως χάθηκε αφού μοιραζόταν κομματάκι κομματάκι στο κόσμο ο οποίος ζητούσε για ευλογία.

Η χάρις του Θεού ακόμα και σήμερα δεν έχει επιτρέψει να βρεθούν τα άγια λείψανα των νεομαρτύρων που αποτελούν ανεκτίμητο χαμένο θησαυρό για τον νησί των Σπετσών. Εντούτοις οι ευλαβείς Σπετσιώτες έκτισαν μια εκκλησιά αφιερωμένη στους τρεις νεομάρτυρες και κάθε χρόνο στις 3 Φεβρουαρίου τιμούν πανηγυρικά τη μνήμη των πολιούχων και προστατών αγίων τους.

Δημήτριος Χιώτης
Θεολόγος

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α΄.

Τοὺς εὐκλεεῖς τῶν Σπετσῶν γόνους, καὶ τῆς Χίου τὰ θεῖα ἐγκαλλωπίσματα, τοὺς πυρσοφεγγεῖς φωστῆρας, τοὺς ἐν τῇ πλειάδι τῶν νέων Μαρτύρων ἀγλαοφανῶς σελαγίζοντας, Νικόλαον τὸν σεπτόν, σὺν τοῖς κλεινοῖς Ἰωάννῃ καὶ Σταματίῳ τοῖς ὁμαίμοσι, πάντες οἱ τῶν ἄθλων αὐτῶν θαυμασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν, Χριστὸν τὸν ἀθλοθέτην καὶ βραβευτὴν αὐτῶν δοξάζοντες.

Κοντάκιον. Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.

Οἱ στερροὶ αὐτάδελφοι, μιᾷ ἀθλήσαντες γνώμῃ, ὁ κλεινὸς Σταμάτιος, σὺν Ἰωάννῃ ἐνθέως, τέτμηνται, σὺν Νικολάῳ, τῷ ὁμοψύχῳ, χαίροντες αὐτῶν τὰς κάρας πίστει Κυρίου· διὰ τοῦτο μαρτυρίου, τὸ θεῖον γέρας θεόθεν ἔλαβον.

Μεγαλυνάριον.

Χαίροις αὐταδέλφων ἡ ξυνωρίς, Ἰωάννη μάκαρ, καὶ Σταμάτιε καρτερέ, σὺν τῷ Νικολάῳ, ὑμῶν τῷ συνοδίτῃ, Σπετσῶν οἱ πολιοῦχοι, Χίου σεμνώματα

Δευτέρα 2 Φεβρουαρίου 2015

Επιβάλλεται, επιτρέπεται ή απαγορεύεται ο θρησκευτικός όρκος;

Το αμφιλεγόμενο θέμα του θρησκευτικού όρκου, επανήλθε στο προσκήνιο της επικαιρότητας, με την κίνηση του νέου Πρωθυπουργού να παράσχει πολιτική διαβεβαίωση στο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αντί του καθιερωμένου θρησκευτικού όρκου ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος.

Το ζήτημα από νομικής άποψης είναι σαφές. Η επιβολή του θρησκευτικού όρκου ως υποχρεωτικού θα ήταν αντίθετη με το άρθρο 13 παρ. 1 του Συντάγματος με το οποίο προστατεύεται η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Με το ίδιο άρθρο κατοχυρώνεται η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων καθενός ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις.[1] Με το άρθρο 59 παρ. 2 του Συντάγματος παρέχεται στους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους βουλευτές η δυνατότητα να ορκισθούν σύμφωνα με τον τύπο της δικής τους θρησκείας ή δόγματος.[2] Στην ίδια κατεύθυνση, ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας (άρθ. 408 παρ. 1), παρέχει την επιλογή στους εξεταζόμενους ενώπιον των Δικαστηρίων μάρτυρες, αν επιθυμούν να ορκισθούν με θρησκευτικό ή πολιτικό όρκο.

Στη θεολογική-ιεροκανονική διάσταση του ζητήματος υπάρχει διχογνωμία σχετικά με το επιτρεπτό ή μη του θρησκευτικού όρκου. Θα πρέπει, εν πρώτοις, να τονίσουμε ότι η επιβολή του θρησκευτικού όρκου σε κάποιον αλλόθρησκο ή άθεο αντιβαίνει ευθέως στη χριστιανική διδασκαλία που σέβεται την ελευθερία της επιλογής, βασιζόμενη στη φράση του Ιησού Χριστού «όστις θέλει…»[3]. Εξίσου ανεπίτρεπτη είναι και η οικιοθελής φαρισαϊκή χριστιανική ορκοδοσία ενός αλλόθρησκου ή άθεου, που γίνεται με σκοπό την παραπλάνηση του κοινού.

Για τον όρκο, αναφέρονται τα εξής στα Ιερά Κείμενα:

Στην Παλαιά Διαθήκη, όπου γενικά επιτρέπεται ο όρκος, έχουμε την πρώτη «προφητική» απαγόρευση από τον προφήτη Ωσηέ, ο οποίος αναφέρει: «Μη ομνύετε ζώντα Κύριον»[4]. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης επισημαίνει σχετικά: «Ηξεύρωμεν ότι εις την Παλαιάν Γραφήν εσυγχωρούντο οι αληθείς και νόμιμοι όρκοι. Ναι εσυγχωρούντο, μα όχι ενομοθετούντο. Εσυγχωρούντο διά την ατέλειαν και νηπιότητα των Ιουδαίων προς αποφυγήν της ειδωλολατρείας.»[5]

Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Χριστός εντέλλει: «μη ομόσαι όλως»[6], ενώ ο Απόστολος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος παραγγέλλει: «προ πάντων αδελφοί μου, μη ομνύετε»[7]. Αναφέρει πάλι σχετικά ο άγιος Νικόδημος: «Το θείον Ευαγγέλιον με στερεάν απόφασιν, όχι μόνον εις του Θεού το όνομα δεν συγχωρεί να ομόση τινάς, αλλ’ ουδέ την ιδίαν του κεφαλήν, προστάζων ότι, αν δεν περισσεύση η δικαιοσύνη μας περισσότερον από την των Γραμματέων και Φαρισαίων, και απλώς την του Νόμου, δεν δυνάμεθα να εισέλθωμεν εις την βασιλείαν των ουρανών.»

Σε συμφωνία με τα αγιογραφικά αυτά χωρία, συντάσσονται πλείστοι άγιοι Πατέρες. Ενδεικτικά αναφέρουμε[8]:

Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος: «Όρκου τι χείρον; Ουδέν».(μτφρ: Τι είναι χειρότερο από τον όρκο; Τίποτα!»)[9]

Μέγας Βασίλειος: «Καθ’ άπαξ μεν όρκος απαγορεύεται. (ΚΘ’ Κανών Μ. Βασιλείου) (μτφρ: Ο όρκος απαγορεύεται μια και για πάντα.).[10]

Ιερός Χρυσόστομος: «Συ, ει μηδέν έτερον, αυτό γουν το Βιβλίον αιδέσθητι, ο προτείνεις εις όρκον. Το Ευαγγέλιον, ο μετά χείρας φέρεις και κελεύεις ομνύναι, ανάπτυξον και ακούσας τι περί όρκου ο Χριστός εκεί διαλέγεται, φρίξον και απόστηθι. Συ δε τον νόμον τον κωλύοντα ομνύναι, τούτον όρκον ποιείς: Ω της ύβρεως! Ω της παροινίας!» (μτφρ: εσύ, αν μη τι άλλο, αυτό το Βιβλίο σεβάσου το, το οποίο προτείνεις για όρκο. Το Ευαγγέλιο που κρατάς στα χέρια σου και παροτρύνεις κάποιον να ορκισθεί σε αυτό, άνοιξέ το και όταν μάθεις τι λέγει για τον όρκο ο Χριστός, φρίξε και στάσου μακριά από αυτό που πήγες να κάνεις. Εσύ, ορκίζεσαι στο νόμο που απαγορεύει τον όρκο; Τι ύβρις! Τι παράνοια!)[11]

Ο ίδιος: «Τι έχει να κάμη τινάς όταν ήναι ανάγκη δια να ομόση; Όπου είναι παράβασις νόμου, εκεί δεν χωρεί καμμία ανάγκη. Και είναι δυνατόν (μου λέγει) τελείως να μη ομνύει τινάς; Τι λέγεις; Ο Θεός επρόσταξε, και συ ερωτάς, αν ήναι δυνατόν να φυλάξης την προσταγήν του; Περισσότερον είναι αδύνατον το να μη φυλάξης την προσταγήν του, παρά το να την φυλάξης.» (Τι πρέπει να κάνει κάποιος όταν είναι ανάγκη να ορκισθεί; Όπου υπάρχει παράβαση του νόμου (του Θεού), εκεί δεν χωρεί καμία ανάγκη. Και είναι δυνατόν να μην ορκίζεται κάποιος; Αποκρίνεται: ο Θεός πρόσταξε, και συ ρωτάς, αν είναι δυνατόν να φυλάξεις την προσταγή του;»)[12]

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς: «Φεύξη τον όρκον τελείως» (απόφευγε τελείως τον όρκο)[13]

Άγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας: «ουκ ην πονηρόν τότε το ομνύειν, μετά Χριστόν εστί πονηρόν» (στην Παλαιά Διαθήκη δεν ήταν κακό να ορκίζεσαι, μετά Χριστόν όμως είναι κακό)[14]

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης: (στην ερμηνεία του ΨΔ’ Κανόνα της Πενθέκτης Οικ. Συνόδου) «ου μόνοι δε οι κατά την συνήθειαν των Ελλήνων γινόμενοι όρκοι είναι εμποδισμένοι από τους Χριστιανούς, αλλά και κάθε απλός όρκος».

Στην ίδια ερμηνευτική προσέγγιση του Κανόνα ο άγιος αναφέρει: «Ας εντραπούν τόσον ο Βαλσαμών, όσον και οι ακόλουθοι, λέγοντες ότι είναι νόμιμον πράγμα το να γίνωνται όρκοι καλοί και αληθείς, ένα μεν, διότι και οι Βασιλικοί νόμοι συγχωρούσι τους όρκους … Προς μεν ουν το πρώτον αποκρινόμεθα εκείνα όπου εις διάφορα μέρη προείπομεν. Ότι δηλ. οι Βασιλείς δεν εκθέτουσι πολλάκις προς το συμφέρον τους νόμους, κατά τον Χρυσόστομον, και ότι, κατ’ αυτούς τους ίδιους Βασιλείς, πρέπει να ακυρώνωνται όλοι εκείνοι οι νόμοι, όπου εναντιώνονται εις τους θείους Κανόνας, και μάλιστα εις τας θείας Γραφάς και τα Ευαγγέλια…».[15]

Παρατηρούμε λοιπόν, μια συμφωνία των Πατέρων, ένα consensus patrum, σχετικά με το ανεπίτρεπτο του χριστιανικού όρκου. Μάλιστα η επιτακτική χρήση καθολικών όρων όπως «καθ’ άπαξ», «τελείως» κ.λπ. κλίνει προς την υιοθέτηση της άποψης περί της απαγόρευσης του όρκου και ενώπιον των αρχών του Κράτους.

Υπάρχει ωστόσο και ένας εξίσου μεγάλος Πατήρ της Εκκλησίας, ο άγιος Νεκτάριος Μητροπολίτης Πενταπόλεως, ο οποίος εξειδικεύει το ανεπίτρεπτο του όρκου στις καθημερινές σχέσεις των ανθρώπων και υποστηρίζει με ισχυρά επιχειρήματα ότι ο όρκος ενώπιον των αρχών επιτρέπεται.

Γράφει ο ιερός Πατήρ: «ὁ Σωτὴρ ἀπηγόρευσε τὸν ὅρκον τὸν πρὸς ἀλλήλους καὶ οὐχὶ τὸν ὅρκον τὸν διδόμενον ἐνώπιον τῶν ἀρχῶν καὶ ἐξουσιῶν τὸν ὑπὸ τοῦ νόμου ἀπαιτούμενον πρὸς πίστωσιν τῆς ἀληθείας καὶ διαβεβαίωσιν τῶν ἀρχῶν. Διότι καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ἐξορκισθεὶς ὑπὸ τοῦ ἀρχιερέως νὰ μαρτυρήσῃ εἰ αὐτός ἐστιν ὁ Χριστός, ἐδέχθη τὸν ὅρκον, καὶ ὡμολόγησεν ὅτι αὐτός ἐστιν (Ματ. κς´ 63)»[16]

Οι σεβαστές αυτές σκέψεις του αγίου Νεκταρίου, φαίνεται πως έρχονται σε σύγκρουση με αυτά που υποστηρίζουν οι προγενέστεροι Πατέρες.

Όποια, όμως, από τις δύο απόψεις και αν γίνει δεκτή στο θεολογικό επίπεδο, η ταπεινή γνώμη του γράφοντος, είναι ότι θα πρέπει να καταργηθεί ο θρησκευτικός όρκος ενώπιον των αρχών. Η πρακτική αυτή, θεσμοθετήθηκε σε μια εποχή που οι περισσότεροι πολίτες είχαν ζωντανό μέσα τους το θρησκευτικό συναίσθημα και η ένορκη παροχή διαβεβαιώσεων ή μαρτυριών ενώπιον των Αρχών, διασφάλιζε την ειλικρινή στάση τους ενώπιον αυτών.

Η διατήρηση του όρκου στην έννομη τάξη, στη σημερινή εποχή όπου, δυστυχώς, ως επί το πλείστον έχει χαλαρώσει το θρησκευτικό συναίσθημα εκείνων που δηλώνουν χριστιανοί, ενώ παράλληλα έχει επικρατήσει η λογική του «δεν πειράζει, όλοι το κάνουν αυτό, όλοι ψευδορκούν, όλοι βλασφημούν, όλοι απατούν τις συζύγους τους κ.ο.κ», μάλλον επιφέρει θανάσιμες αμαρτίες παρά καλό κάνει.

Στην πράξη δε, ο όρκος καθόλου δεν εξασφαλίζει την ειλικρινή στάση των ορκιζομένων, καθώς οι ψευδορκίες και οι επιορκίες είναι φαινόμενο καθημερινό, τόσο που η τρομακτική προθυμία απλών καθημερινών ανθρώπων να καταθέσουν ένορκα ψευδείς μαρτυρίες, επιτάσσει την διεκδίκηση εκ μέρους της Εκκλησίας της κατάργησης του θρησκευτικού όρκου, για να διαφυλάξει το ποίμνιό της από τις σοβαρότατες θανάσιμες πτώσεις της ψευδορκίας και της επιορκίας.

Όσον αφορά, τέλος, την άρνηση του νέου Πρωθυπουργού να ορκιστεί στο Ευαγγέλιο, γνωρίζουμε ασφαλώς, ότι ο κ. Τσίπρας δεν προέβη σε αυτή την κίνηση από σεβασμό προς την εντολή του Κυρίου περί όρκου, αλλά επειδή, όπως και ο ίδιος έχει δηλώσει στο παρελθόν, δεν πιστεύει στο Θεό. Όσο, όμως, κι αν μας «χτύπησε» άσχημα η κίνηση αυτή του Πρωθυπουργού να παραμερίσει την Εκκλησία μας, την τροφό του Γένους, και να δώσει πολιτική διαβεβαίωση σε μία τελετή που είχαμε συνηθίσει, καλώς ή κακώς, να υπάρχει εκκλησιαστική παρουσία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι ο κ. Τσίπρας, ανεξάρτητα από την πολιτική που θα ακολουθήσει, δεν κινδυνεύει να γίνει επίορκος.

Χαράλαμπος Άνδραλης

[1] Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 33 παρ. 2 του Συντάγματος όπου αναγράφεται ο όρκος του Προέδρου της Δημοκρατίας ως εξής: «ορκίζομαι στο όνομα της Αγίας και Ομοούσιας και Αδιαίρετης Τριάδας…», χωρίς να παρέχεται εναλλακτική λύση σε περίπτωση που ο ΠτΔ είναι άθεος ή αλλόθρησκος. Γίνεται δεκτό ότι σε τέτοια περίπτωση δύναται να δοθεί πολιτική διαβεβαίωση, ώστε να μη παραβιάζεται το θεμελιώδες δικαίωμα της θρησκευτικής συνείδησης (Σ. 13, παρ.1)

[2] Για τους άθρησκους-άθεους βουλευτές, παρότι δεν προβλέπεται ρητά από το Σύνταγμα, η υποχρέωση ορκοδοσίας αντικαθίσταται με αντίστοιχη δήλωση πανηγυρικού τύπου, ώστε να μη παραβιάζεται το θεμελιώδες δικαίωμα της θρησκευτικής συνείδησης (Σ. 13, παρ.1)

[3] Μάρκ. η΄ 34

[4] Ωσηέ δ΄ 16

[5] Ερμηνεία ψδ΄ Κανόνος της Πενθέκτης Συνόδου, Πηδάλιον σελ. 302

[6] Ματθ. ε’ 34-36

[7] Ιακ. ε’ 12

[8] αντιγράφοντας παλαιότερο σχετικό άρθρο μας με μερικές νέες προσθήκες http://anavaseis.blogspot.gr/2013/01/blog-post_5319.html

[9] Μη ορκίζεσαι, Εκδόσεις «Ορθοδόξου Τύπου», 1976 († Αρχιμ. Χαράλαμπος Δ. Βασιλόπουλος)

[10] Πηδάλιον, εκδ. Παπαδημητρίου, σελ.610

[11] «Η πονηρία του όρκου», Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=295938

[12] Ομιλία η΄ εις τους ανδριάντας

[13] Η πονηρία του όρκου», Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου