Περί της Ακολουθίας του Αγίου Νικολάου

 Νικόλαος Γεωργαντώνης

Την Παρασκευή θα εορτάσουμε την εορτή του Αγ. Νικολάου. Οι περισσότεροι ίσως γνωρίζουμε αρκετά για τον Αγ. Νικόλαο αλλά προσφάτως μελετώντας την ακολουθία του αγίου, βρήκα ένα στοιχείο το οποίο μπορεί οι περισσότεροι από εμάς (ιερείς, ψάλτες και λαικοί) να μην γνωρίζουμε. Παραθέτω αυτό που βρήκα σε μια ακολουθία του Αγίου Νικολάου που έχει συντάξει μουσικά κάποιος ψάλτης: 

"Κατὰ τὸ Τυπικὸν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τὰ ἕτερα τρία προσόμοια τὰ πρὸς τὸ οὐ ψάλλονται, διὰ τὸn lόγον ὅτι ὁ ποιητής αὐτῶν Νικόλαος Μαλαξός, Πρεσβύτερος, Πελοποννήσιος καὶ πρωτοϊερεὺς Ναυπλίου, ζήσας περὶ τὸ 1640, ἀνὴρ δαήμων τοῦ καθ’ Ἕλληνας λόγου, ἐξ εὐλαβείας, ἢ μᾶλλον φιλαυτίας νικώμενος, ἠβουλήθη γενέσθαι καὶ μελουργός. Διὸ καὶ συντάξας ταῦτα, ἀπέστειλεν εἰς Ἐνετίαν, καὶ συνεννοηθεὶς μετὰ τῶν ἐκεί τότε τυπογράφων, κατεχώρησεν αὐτὰ ἐν τοῖς ἐκδοθείσι τότε νέοις Μηναίοις αὐθαιρέτῳ γνώμη. Ἐφ’ ᾧ αὐτὸς μὲν παρὰ τῆς τότε ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἱερὰς Συνόδου διεκηρύχθη ὡς καινοτόμος, τὰ δὲ ἐκδοθέντα ᾄσματα αὐτοῦ καθορίσθη ἔκτοτε ἵνα μὴ ψάλλωνται ἐν ταῖς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαις."

Αυτά τα τρία προσόμοια είναι τα εξής:

Ποίοις εὐφημιῶν Ήχος Β’

Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασιν, ἀναδήσωμεν τὸν Ἱεράρχην, τὸν σαρκὶ ἐν Μύροις ὑπάρχοντα, καὶ πνευματικῶς πᾶσι προφθάνοντα, τοῖς εἰλικρινῶς αὐτὸν ποθοῦσι, τὸ πάντων, τῶν θλιβομένων παραμύθιον, καὶ πάντων, τῶν ἐν κινδύνοις καταφύγιον, τῆς εὐσεβείας τὸν πύργον, τῶν πιστῶν τὸν πρόμαχον, τὸν δι' οὗ ὀφρὺν δυσμενῶν, Χριστός καταβέβληκεν, ὁ ἔχων τὸ μέγα ἔλεος. 

 Ποίοις μελῳδικοῖς ᾄσμασιν, ἐπαινέσωμεν τὸν Ἱεράρχην, τὸν τῆς ἀσεβείας ἀντίπαλον, καὶ τῆς εὐσεβείας ὑπέρμαχον, τὸν τῆς Ἐκκλησίας πρωτοστάτην, τὸν μέγαν, προασπιστήν τε καὶ διδάσκαλον, τὸν πάντας, τοὺς κακοδόξους καταισχύνοντα, τὸν ὀλετῆρα Ἀρείου, καὶ θερμὸν ἀντίμαχον, τὸν δι' οὗ τὴν τούτου ὀφρύν, Χριστός καταβέβληκεν, ὁ ἔχων τὸ μέγα ἔλεος. 

 Ποίοις προφητικοῖς ᾄσμασιν, ἐπαινέσωμεν τὸν Ἱεράρχην, τὸν τὰ πόρρω ὄντα προβλέποντα, καὶ ταῦτα σαφῶς προαγγέλλοντα, προθεσπίζοντά τε ὡς παρόντα, τὸν πᾶσαν, τὴν οἰκουμένην περιθέοντα, καὶ πάντας, ἀδικουμένους ἐκλυτρούμενον, τὸν ἐν ὀνείροις ὀφθέντα, Βασιλεῖ 

θεόφρονι, καὶ τοὺς πρὶν δεσμίους σφαγῆς, ἀδίκου ῥυσάμενον, τὸν πλουτοῦντα τὸ μέγα ἔλεος. 

Αυτά δεν υπήρχαν αρχικά στην ακολουθία του Αγίου Νικολάου αλλά προστέθηκαν λαθραία. Βλέπουμε  στο Τυπικό του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου[1] (Το αρχαιότερο Τυπικό) να γράφει:

Εξηγεί ο π. Δοσίθεος (Ηγούμενος της Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Τατάρνης) αυτό που υπάρχει στο Μηναίο αλλά με μια σημαντική διευκρίνιση[2]:

 Επίσης, το Τυπικό της Εκκλησίας της Ελλάδος[3] γράφει «Εις τον Εσπερινόν. Τα 4 εσπέρια προσόμοια ‘Μύροις παροικήσας’ κτλ. Εις 6.» 

Αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε από τις ανώτερες πηγές, είναι ότι τα τρία προσόμοια «Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασιν» εισήλθαν παράνομα στο Μηναίο χωρίς την έγκριση της Εκκλησίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να ειπωθούν μόνο τα πρώτα τέσσερα προσόμοια «Μύροις παροικήσας» (Ήχος Β’, Ὅτε ἐκ τοῦ ξύλου σε νεκρὸν) εις ΣΤ’. 

Το ερώτημα που γεννάται είναι, γιατί αυτά τα τρία προσόμοια παραμένουν στο Μηναίο;

Εύχομαι σύντομα να ασχοληθεί κάποιος με αυτό το θέμα και να διορθώσει το Μηναίο εφόσον τα τρία έτερα προσόμοια είναι λάθος κατά τα Τυπικά της Εκκλησίας που δεν τα αναφέρουν για την ακολουθία του εσπερινού.

Καλά Χριστούγεννα!!!

Πηγές

---

[1] Τυπικό του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, σελ. 179 - 180

[2]  Τυπικό του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, σελ. 171

[3]Τυπικό της Εκκλησίας της Ελλάδος, σελ. 344

---